De oanwizing fan gemeentlike monuminten

In gemeentlik monumint is beskerme fan it momint dat boargemaster en wethâlders der in beslút oer nimme. Aafke Bekkema, adviseur kultureel erfgoedbelied, sil hjir de kommende perioade mei dwaande wêze. "Wy hawwe ûndersocht hokker objekten en gebouwen binnen de gemeente yn oanmerking komme kinne foar de monumintestatus. Wy hawwe dit dien mei help fan ferskate histoaryske ferienings en belutsen ynwenners. Earder rôp it tydskrift Sa! ynwenners op om har ideeën yn te bringen en gebouwen of oare items foar te stellen."

Wat binne no eins gemeentlike monuminten? 

Dit binne objekten lykas gebouwen, mar ek bygelyks tunen, tsjerkhôven, grêfmonuminten, brêgen, âlde muorren en parken. Se binne fan bûtengewoane skientme, hawwe in bysûndere arsjitektuer, binne seldsum of hawwe oare bysûndere skaaimerken. Dêrtroch binne se fan maatskiplike wearde en binne se it wurdich om te behâlden. Eigners fan potinsjele gemeentlike monuminten binne dus eigner fan eat hiel bysûnders, eat dat grutte maatskiplike wearde hat. Om te witten oft in pân of objekt dizze wearde hat, is it nedich om dit earst te beoardieljen. Gemeente Opsterlân hat Stifting Steunpunt Monumentenzorg Fryslân hjirfoar ynskeakele.

Hoe wurket sa’n beoardieling? 

Steunpunt is yn jannewaris 2024 úteinset mei it beoardielen fan de panden en objekten. De ferwachting is dat de beoardielingen, sa'n 550 stiks, begjin novimber klear binne, fertelt Aafke. “Wy beoardielje oan de hân fan in beoardielingsformulier. Wy sjogge nei de kultuerhistoaryske wearde, de arsjitektuer, de bouhistoarje, de lizzing yn de omjouwing, de byldwearde en autentisiteit en streekhistoaryske betsjutting. It giet dus net allinnich om de steat fan in gebou of oar objekt, mar ek hokker skiednisferhalen der omhinne bestean. It ferheljende aspekt fan gebouwen en lokaasjes wurdt hieltyd wichtiger.” Op basis fan it formulier wurde oan in gebou of objekt punten takend. Dit kin liede ta trije mooglike resultaten: it komt net yn oanmerking foar in status, it is karakteristyk of it is monumintweardich. “Troch deselde kritearia oan te hâlden as oare gemeenten, ûntstiet der in ‘status quo’ foar monuminten. Dit hâldt yn dat monuminten op dizze manier mei elkoar fergelike wurde kinne en de manier om eat te beoardielen is dan itselde foar alle gemeenten. Dit soarget foar in goede balâns.”

Hoe giet it fierder neidat de beoardielingen klear binne? 

“Fan de 550 beoardiele pannen en objekten komme der nei ferwachting sa'n 70 yn oanmerking foar de status gemeentlik monumint. De kommende moannen benaderje wy de eigeners fan dizze pannen en objekten foar in petear of organisearje wy in ynformaasjebyienkomst”, lit Aafke witte. Der wurdt dan besprutsen hokker gefolgen in monumintestatus hat, hoe it pân of objekt beoardiele is en hoe it sit mei bygelyks subsydzjes en fergunningen by ferbouwingen. Op dy manier kinne eigeners in goede beslissing meitsje om harren besit wol of net oanwize te litten.

Wat goed is om te fertellen is dat in oanwizing altyd op basis fan frijwilligens giet en mei ynstimming fan de eigener. “In goede ynformaasjefoarsjenning is wichtich. In protte minsken tinke nammentlik dat, as jo in gemeentlik monumint besitte, der neat mear oan feroare wurde mei. Dit kloppet net, in protte is noch altyd mooglik, mar wol yn oerlis mei de erfgoedkommisje fan de gemeente. Sy jouwe advys oer hoe't in restauraasje of oanpassing it bêste útfierd wurde kin. Ek kin der advys jûn wurde oer ferduorsuming en isolaasjemaatregels.” Der wurde deistich monuminten oanpast oan de winsken fan no. Wol moat der by in ferbouwing of feroaring oan in gemeentlik monumint altyd rekken holden wurde mei de histoaryske wearde fan it pân of objekt en moat der besjoen wurde oft se karakteristike wearden net oantaaste.”

Is it mooglik om ek no noch suggestjes te dwaan? 

“Jazeker, ek no kinne ynwenners noch suggestjes dwaan. As ynwenners fan betinken binne dat der in pân of objekt beoardiele wurde moat, dan kinne se in mailtsje stjoere nei erfgoed@opsterland.nl.”