Skiednis Opsterlân

Op dizze side falt alles te lêzen oer de skiednis fan ús gemeente. In skiednis dy't al yn 150.000 foar Kristus begjint mei de 'fûstbile fan Wynjewâld'.

Mear leare oer de skiednis fan Opsterlân.

Bring dan ris in besykje oan it Museum Opsterlân yn Gorredijk.

Gean nei de webside fan Museum Opsterlân

Histoarje

Al om 150.000 foar Kristus wennen der minsken yn Opsterlân. It bewiis dêrfan is de fûne ‘fûstbile fan Wynjeterp’. Opsterlân hiet doe fansels noch net sa. Dêrnei is der in hiele tiid gjin bewiis fan minsklike oanwêzigens. Pas wer om 15.000 jier foar Kristus. Dat der doe minsken libben wite wy troch de foarwerpen dy't op it grûngebiet fan Opsterlân fûn binne. Yn it Frysk Museum kinne jo stiennen ark, brûnzen foarwerpen en skerfguod út Opsterlân bewûnderje. In oantal hiel bysûndere fynsten, lykas de fûstbile fan Wynjeterp út 150.000 foar Kristus, binne te sjen yn de fêste tentoanstelling yn Museum Opsterlân yn Gorredijk.

De heech wenjende minsken op sân

De namme 'Opsterlân' waard foar it earst brûkt yn 1395, al wie it yn in wat oare foarm as no. De namme wie doe Upsateraland. Up is 'op' en sater is 'sittend op'. Opsterlanners binne dus 'opsitters', de heech wenjende minsken op it sân. Ek de namme Superhaudmare komt foar yn de 14^e iuw as oantsjutting foar dizze streek. Frij oerset betsjut dit boppe-haad-stream. Dy haadstream is dan de rivier 'It Alddjip' (Keningsdjip), dy't it hert fan Opsterlân foarmet.

Lânskip

Opsterlân stiet tsjintwurdich bekend om syn prachtige bosken. Mar, dizze bosken binne noch frij jong en waarden fanôf ein 18^e ieu en begjin 19^e ieu oanlein. Foar dy tiid bestie it lânskip út iepen flaktes mei grutte heidefjilden en ûntagonklike feangebieten. By de rivier It Alddjip lâns leine de doarpen ferspraat.

Turfwinning en feroaring fan it lânskip

Yn de 18^e iuw waard it heechfean yn Opsterlân grootschalich ôfgroeven troch feancompagnieën. Turfvaarten en kanalen waarden groeven om de turf ôf te fieren, wat it lânskip drastysk feroare. Doarpen as Gorredijk, Bakkeveen en it hjoeddeiske Frieschepalen ûntstienen yn dizze tiid. Aldere doarpen, sa as Luxwoude, Beetsterswaag, Terwispel en Lippenhuzen, wienen foaral boerendoarpen, rjochte op ikkerbou en feeteelt. Koeien en skiep waarden foaral holden fanwegen de mest; hea foar it fee kaam út de ûnbewenne westlike gebieten (heawegen).

leechfeanwinning en migraasje

Yn de 19e iuw waard ek leechfean ôfgroeven, foaral yn de westlike dielen fan de gemeente. In soad arbeiders kamen út de kop fan Oerisel, de saneamde Gietersen. Sy leine de basis foar doarpen as Tijnje en Nij Beets. Nammen sa as Bron, Lok, Krikke en Schokker herinnerje noch oan dizze migranten. Troch de ûntginning ûntstienen grutte plassen, dy't letter yn de 19^e en 20^e iuw drûchmeald waarden en as weilannen yn gebrûk kamen.

Earmoede en bestjoer

De feanôfgravingen brochten grutte earmoede en sosjale ûnrêst, foaral om Tijnje en Nij Beets hinne. De namme Domela Nieuwenhuis is ûnskiedber ferbûn mei dizze skiednis. Yn Beetstersweach wennen de rike famyljes fan de fean компаниën, lykas Fockens, Van Teijens en Lycklama á Nijeholt.

Bestjoer

De famyljes fan de feancompagnieën spilen ek in wichtige rol yn it lokale bestjoer fan de gritenij. In gritenij is de foarrinner fan de gemeente en in grytman wie de rjochter en bestjoerder dêrfan. Der wienen earst twa grytmannen yn Opsterlân, oan elke kant fan it Alddjip ién. Fan 1550 oant 1692 is der noch mar sprake fan ién grytman. Wol hiene sawol Beetstersweach as Lippenhuzen oant it lêst fan de 18^e ieu elk in rjochtskeamer, dêr't de grytman rjochtspraak.

Beetsterzwaag: Hert fan Opsterlâns bestjoer

Beetsterzwaag is al lange tiid in wichtige lokaasje foar it Opsterlânske bestjoer, om't de grytman hjir wenne, en it gemeentebestjoer en de gemeentesekretary (buro dêr't it administrative wurk foar in gemeente ferrjochte wurdt) hjir fêstige wienen. Mei útsûndering fan de Frânske tiid, doe't de gemeentesekretary fêstige wie yn Gorredijk. Beetstersweach hat dus altyd al in wichtige rol spile as histoaryske lokaasje fan wat no gemeente Opsterlân hjit.

Oarloggen en plundertochten

De skiednis fan Opsterlân is net ien fan in soad kriichsgeweld. Mar yn 1231 giene de Friezen en de Drenten inoar wol te liif by Bakkeveen. Ek om de 80-jierrige oarloch hinne wienen der ynfallen en plonderingen en yn 1672 en 1673 besoargen soldaten dy't yn Opsterlân ferbleaunen oerlêst. Dit binne mar in pear skermutselingen yn de lange skiednis fan Opsterlân.

Sichtbere herinneringen

Sichtbere oantinkens oan spannende tiden binne de skânsen oan de grinzen, by Frieschepalen, (de noch besteande Zwartendijksterskâns) en by de Breeberch súdlik fan Wynjewâld. Yn 1673 waard hiel Gorredyk in fêsting, dêr't it kultureel sintrum/sporthal 'De Skâns' syn namme oan ûntliend.

Mear ynformaasje

Hawwe jo noch fragen?

Nim dan kontakt op mei it Publykssintrum