1866: It bedimjen fan cholera
Dûk yn de skiednis fan Opsterlân en ûntdek hoe't ús gemeente epidemyen as goalera en pokken bestride.
Sûnt in pear jier is corona ûnderdiel fan ús libben wurden. Besmetlike sykten bestean al hiel lang en soargje faak foar in soad deaden. De bûllepest, ek bekend as de Swarte Dea, soarge der yn de midsieuwen foar dat miljoenen minsken ferstoaren en de maatskippij folslein ûntwrichte rekke. Ek yn de njoggentjinde ieu hienen sykten dit effekt. Utbraken fan goalera, tyfus, longtering, pokken, readfoan en masels kamen mei regelmaat foar.
Earste cholera útbraak yn Nederlân
Yn 1832 waard cholera foar de earste kear sjoen yn Nederlân. In oantal bûtersmokkelaars dy't fanút Ingelân per boat werom nei Nederlân kamen, brochten de sykte mei. Yn 1832 en 1833 ferstoaren der 10.108 persoanen oan dizze sykte. Yn 1849 wie der opnij in epidemy dy't begûn yn Saandam. Der foelen troch dizze epidemy doe 23.267 deaden yn Nederlân. Yn 1866 foelen der 21.286 slachtoffers yn ús lân. Dizze útbraak woede mei name yn Amsterdam en omkriten. Mar ek yn oare dielen fan Nederlân ferstoaren in soad minsken, yn Grins bygelyks al 1525 minsken yn it jier 1866. Sûnt 1800 waarden der sân pandemyen fan cholera teld, de lêste tusken 1961 en 1975.
Gieltsjesykte yn Opsterlân
De oerheden diene har bêst om de fersprieding fan dizze sykten te foarkommen. Yn de stêden waarden cholerakommisjes ynsteld dy't besochten de epidemy yn te damjen en soarch joegen oan de siken. Lokale oerheden en ynwenners doneerden dêrfoar jild. Gemeente Opsterlân lei de bestriding fan cholera en oare besmetlike sykten yn 1866 fêst yn in ferordening. Yn dizze ‘Verordening ter voorkoming en beteugeling van Cholera en andere besmettelijke ziekten’ waarden foarskriften en maatregels fêstlein om besmetlike sykten yn te damjen. Sykten fersprieden har bygelyks fia it wetter, it iten fan besmette griente, mar ek dêr't minsken ôfstannen ôfleine. De ferordening omfettet dêrom ek artikels dy't yngien op de reisbewegingen fan minsken op skippen. Troch ûnderfiningen mei eardere epidemyen, setten oerheden massaal yn op previntive maatregels.
Ek fia bekendmakings yn kranten waarden maatregels bekend makke. Yn 1871 wie it ferbean om 3 moannen lang ferkeap en yn bringen fan brûkte klean en lappen bestimd om klean of tekken fan te meitsjen, út te stallen yn ferbân mei de pokkesykte dy't hearske yn de gemeente. Yn 1892 mochten de kermissen net trochgean en waarden ‘tenten, kreamen, dissen, carrousels, draaiorgels en lietjesjongers ensfh., ten strengste weard’.
Oarsaak
Yn 1854 ûntdekte de Britske arts John Snow dat smoarch wetter de oarsaak fan cholera wie. Besmetlike sykten kamen foaral foar by de earmere befolkinggroepen en yn tichtbefolke omkriten. Dêrtroch beseften minsken har dat de riolearring en hygiëne oars moast. Dizze ynsichten ferspraten har oer Europa en soargen der úteinlik foar dat cholera no eins net mear by ús foarkomt.
Ofbyldingegalerij
