2. Opdrachten

A. Wat is de opdracht?

It is goed om te wenjen, te rekreëarjen en te wurkjen yn Opsterlân. De gemeente is in plattelânsgemeente mei in protte kwaliteiten, leit rûchwei tusken Drachten en It Hearrenfean yn it moaie Súdeast-Fryslân. Dizze kwaliteiten komme wis ek ta utering yn 'e 16 doarpen. De regio Súdeast-Fryslân hat (noch) gjin ôfname fan it oantal ynwenners meimakke en is relatyf sterk op it mêd fan leefberens, ekonomy en húsfesting. Hoewol't de befolkingsprognosen oanjaan dat de befolkingsdelgong oer ien of twa desennia in probleem sil wêze yn Súdeast-Fryslân, en dêrmei ek yn Opsterlân, is it noch gjin aktueel tema. 

Demografyske prognosen litte sjen dat de befolkingsstruktuer de kommende jierren feroarje sil. Tusken no en 2035 wurdt ferwachte dat de befolking fan 'e gemeente ôfnimt. It oantal húshâldens sil lykwols yn dizze perioade noch tanimme. 

It is dêrom wichtich om geregeldwei de kwaliteit fan sosjale struktueren en foarsjennings yn 'e doarpen te beskôgjen. 

De fergrizing en ferjonging fan 'e befolking is in aktueel ûnderwerp foar de kommende jierren. It nasjonale belied is derop rjochte dat âlderein langer thús wenje kinne. Se sille dêrtroch mear easken stelle oan bûtenmurale foarsjennings, famylje en doarpsbewenners. In net-bedoeld effekt hjirfan is dat de trochstreaming op 'e wenningmerk net befoardere wurdt, sels stagneart. Dêrom moatte wy ús mear rjochtsje op foarsjennings dy't in doarp sels behâlde wol. Yn kombinaasje mei de hjoeddeiske krapte en priisnivo's op 'e wenningmerk betsjut it dat starters en jongeren amper in gaadlik hûs fine kinne.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Opsterlân is foaral in gemeente dêr't it goed en feilich is om te wenjen yn in moai en ferskaat lânskip. It is wichtich dat de doarpen leefber, fitaal en oantreklik bliuwe. Dit kin dien wurde troch in goed en takomstgericht oanbod fan wenten, in bloeiend ferieningslibben, romte om saken te dwaan en foldwaande tagonklike en betelbere algemiene en foarriedige foarsjennings. 

Neist wenjen binne fiif oare basisfunksjes wichtich: ûnderwiis, sport/rekreaasje, moetsjen, soarch en bedriuw/wurk. De gemeente wurket gear mei ynwenners, ferienings en ûndernimmers oan oplossingen en ferbetteringen om doarpen fitaal en leefber te hâlden. In fitaal doarp biedt ynwenners ferskate útgongspunten om fysyk, mentaal en sosjaal-emosjoneel sûn te bliuwen. It fitale doarp hat prioriteit en is it útgongspunt yn 'e Previnsje-aginda dy't yn 2021 fêststeld is.

A en B gearfette

• It is goed om te wenjen, te rekreëarjen en te wurkjen yn Opsterlân. De gemeente is in plattelânsgemeente mei in protte kwaliteiten. Dy komme ta utering yn 'e 16 doarpen. Wy sjogge de krapte op 'e wenningmerk en de kwetsberens fan 'e sosjale gearhing yn 'e doarpen. De oantreklikens fan it wenjen (bliuwe wenjen) yn Opsterlân freget trochgeande oandacht.
• Wy hawwe in takomstgerichte wenomjouwing. De wenningfoarrie is yn oerienstimming mei de hjoeddeiske en takomstige fraach en mei de feroarjende befolkingsgearstalling. Wy wolle trochgean mei it oanbieden fan romte foar ekstra wenten en stribje nei in kwalitatyf goede wenningfoarrie. Wy ynvestearje yn oantreklike doarpen mei in sterke sosjale gearhing. Der binne foldwaande wenten (kwantitatyf en kwalitatyf), ôfstimd op de behoeften fan de ferskate doelgroepen.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wenningbou rjochte op 'e takomst 

• Wy stribje nei kwalitative ferbettering fan 'e besteande wenningfoarrie: takomstbestindich, enerzjysunich en geskikter foar libbenslang wenjen. 
• Wy spylje yn op de wenningbehoeften yn 'e doarpen en hâlde rekken mei de aard en skaal fan it doarp.
• Wy stribje dernei om huzen ta te foegjen oan de wenningfoarrie. Wy brûke hjirfoar nijbou. De betingst is dat dizze huzen kwaliteit hawwe op it mêd fan duorsumens en libbensduurbestindigens. Wy stribje ek nei huzen dy't seldsum binne yn 'e foarrie en nei huzen dy't ek yn 'e takomst nedich wêze sille.
• Wy jouwe prioriteit oan ynfollingsûntwikkeling binnen de hjoeddeistige doarpskontoeren.
• Wy stribje nei foldwaande, betelbere en beskikbere sosjale húsfesting foar lege en middenynkommens.
• Wy stribje dernei om tydlike húsfesting te brûken om redenen fan fleksibiliteit.

2. Hâld basisfoarsjennings tagonklik

• Wy wolle basisfoarsjennings (tagonklik) yn elk doarp hâlde.
• Wy wurkje gear mei inisjativen fan bewenners om oare sosjaal-kulturele en stipefoarsjennings te behâlden.
• Digitale tagonklikens is in fanselssprekkend feit yn 'e moderne maatskippij.

3. It fasilitearjen fan in ynklusive maatskippij

• Wy wedzjen op 'Krêft fan de mienskip'.
• Wy wolle ynvestearje yn doarpen, mei fokus op sterke sosjale gearhing.
• Wy fine it wichtich dat elkenien meitelt en meidocht.
• Wy stypje bewenners om sa lang mooglik selsstannich te wenjen.
• It is wichtich dat elke ynwenner him optimaal ûntwikkelje kin.

4. Romte om saken te dwaan

As gemeente soargje wy foar foldwaande ûntwikkelingsromte foar bedriuwen.

• It doel is om it oanbod fan lokaasjes foar bedriuwen op elkoar ôf te stimmen mei de fraach. Yn prinsipe is it doel om bedriuwen mei in needsaak foar romte in plak fine te litten binnen de gemeente. Oft dit slagget hinget foar in part ôf fan 'e aard en grutte fan it bedriuw. As der in soad fraach is en in bytsje oanbod, sjogge wy oft útwreiding fan bedriuweparken nedich is. Wy sjogge ek nei oanbod en fraach yn 'e regio.
• De bedriuweparken fan Opsterlân hawwe in yntrinsyk hege kwaliteit. Se kinne ek tsjinje as in "ôfwetteringsgebiet" foar lytsere bedriuwen as de gruttere yndustriële bedriuwsfestigingen, bygelyks dy yn It Hearrenfean en Drachten.

Aktiviteit yn 'e doarpen

• Doarpen kinne fitaal en leefber bliuwe as lokale bedriuwen bewarre wurde en bloeie litte. Lytse en middelgrutte bedriuwen, detailhannel, horeka en wis ek agraryske bedriuwen binne fan enoarm belang. Dy lêsten spylje ek in rol yn 'e leefberens fan plattelânsgebieten. Wy sille lytsskalige bedriuwen en it oanpassen fan groei altyd posityf benaderje. Yn dizze kontekst ferwolkomje wy de realisaasje fan lytse of middelgrutte bedriuwssintra. Derneist befoarderje wy sirkulêr ûndernimmerskip en lokale útjeften. 

Wy stribje nei libbene, kompakte kearnwinkelgebieten.

• Wy rjochtsje ús op goed funksjonearjende, oantreklike en takomstbestindige winkelgebieten yn in feroarjend retaillânskip. Wy ûnderskiede hjir twa haadtema's.
• Fermindering fan leechstân en oerkapasiteit en ûnnedige plande kapasiteit yn winkelromte.
• It fersterkjen fan it uterlik, de ûnderfining en de oantreklikens fan winkelgebieten.

Der is romte foar rekreaasjebedriuwen

• Rekreaasje en Toerisme is in sektor mei potinsjeel yn Súdeast-Fryslân. It lânskip is unyk, ferskaat en útnoegjend. Undernemerskip is goed ûntwikkele, mar kin hjir en dêr ek in kwantitative en kwalitative sprong meitsje. Besjoen troch in toeristyske lens wurdt Súdeast-Fryslân ek wol "It Oare Fryslân" neamd. Om dit merk noch better groeie te litten, sille wy organisatoarysk en romtlik fasilitearje.

D. Besteande beliedskaders

1. Previnsjeaginda Opsterlân 2021-2030
2. it koälysje-akkoart Mei-inoar foarút 2022-2026
3. Vital Opsterland, Fisy op Basisfoarsjennings en Akkommodaasje 2010-2030  late ta Vital Opsterland ferzje 2 (2013)
4. Basisanalyse Doarp spegelt Opsterlân 2017 – 2018 
5. Wenningfisy 2017-2021 (Update Wenningfisy 2022-2026)
6. Beleidskader foar Sport en Beweging 2017-2021
7. Yntegreare Underwiishúsfestingsplan 2015-2030
8. Beleidskader foar doarpshuzen (15 novimber 2021 troch riedsbeslút)
9. Kansen benutte Rekreaasje en toerisme yn Opsterlân (2016-2020)
10. Untwikkelingsaginda's Duorsum, Libbensweardich en Ynklusyf Opsterlân
11. Regionale oerienkomsten oer húsfesting yn Súdeast-Fryslân, 2016-2026 (2018).
12. Prestaasjeôfspraken tusken wenningkorporaasjes en hierdersorganisaasje De Bewonersraad (Jierliks).
13. Detailhannelsfisy 2015
14. Yndustryterreinen yn Súdeast-Fryslân
15. Ljochtbeliedsplan 2009-2014

E. Hjoeddeiske projekten en beliedsintensjes 

1. Tegearre mei de doarpen binne wy dwaande mei it opstellen fan nije doarpsfisy's. Dêrfoar sille yn 2022 bywurke doarpsspegels makke wurde. Se jouwe in byld fan 'e steat fan saken yn 'e ferskate doarpen. 
2. It fêststellen fan it ramt fan it doarpshûsbelied.
3. Kursusplannen foar alle doarpshuzen.
4. Doarpskoördinator beneamd (2020).
5. Bywurkjen fan de Wenfisy (2017-2021).
6. Útwreiding en fleksibilisaasje fan 'e wenningbouromte (Nije wenningbou-ôfspraken mei de provinsje foar de perioade 2020-2030)
7. Regionale deal Súdeast-Fryslân 2020 – 2023 mei Vitale Doarpen as ien fan 'e pylders. In wichtich ûnderdiel hjirfan is it programma Gorredijk rjochte op it fersterkjen fan 'e regionale posysje fan Gorredijk. Regionale toeristyske ûntwikkelingsstrategy Súdeast-Fryslân Regionale gearwurking RenT yn 'e kontekst fan 'It oare Fryslân' 
8. De earste aksjeline fan 'e previnsje-aginda rjochtet him op it fersterkjen fan sosjale netwurken yn 'e doarpen. 
9. Fernijing fan retailfisy 
10. In analyze fan wen- en soarchfoarsjennings om te sjen wat der nedich is oangeande húsfesting en soarch.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

It klimaat feroaret. It waar wurdt ekstremer: wy krije mear en swierdere buien. Dêrtroch nimt it risiko op oerstreamingen en wetteroerlêst ta. De simmers wurde droeger en waarmer. De gefolgen hjirfan, lykas waarmtestress, binne oeral om ús hinne sichtber. Yn Nederlân, mar ek wrâldwiid, wurkje wy hurd om klimaatferoaring tsjin te gean. Wy moatte lykwols rekken hâlde mei it feit dat guon fan 'e feroarings net weromdraaid wurde kinne. Koartlyn is in klimaatstresstest útfierd foar Opsterlân. Op 'e side www.frieseklimaatatlas.nl de resultaten wurde neamd.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

De effekten fan klimaatferoaring binne benammen te fielen yn 'e doarpen. Troch bou en ferhurding kin wetter lestich ûntkomme en kin it him ophopje, wêrtroch't oerstreamingen ûntsteane. De temperatueren tusken gebouwen en op ferhurde grûn binne heger as yn 'e bûtengebieten; wy neame dit waarmtestress. It is foaral wichtich by it ûntwerpen fan 'e doarpen dat wy maatregels nimme om ús oan te passen oan it feroarjende klimaat. Yn Opsterlân binne der ek ferskillen tusken de sângebieten en de feangebieten. It fariearre lânskip en de ferskillen yn boaiembetingsten wurde beskreaun yn haadstik 5. Bygelyks, yn 'e sângebieten droeget it rapper út en moatte wy derfoar soargje dat it grûnwetter net te djip sakket. It loskeppeljen fan reinwetterôfwettering fan it rioelsysteem, sadat it nei oerflaktewetter streame kin, helpt om wetter langer yn it gebiet fêst te hâlden en om droechte yn sângrûnen te foarkommen. Wetteropfang en -behâld is makliker yn 'e feangebieten. Yn it feangebiet wolle wy it wetterpeil op ferskate plakken ferheegje om it fean te besparjen en CO2-útstjit te foarkommen. Tegearre mei Wetterskip Fryslân wurkje wy oan maatregels om hjir oplossingen foar te finen. In robúst wettersysteem helpt ús hjirby.

Hittestress kin tsjingien wurde troch minder bestrating en mear grien yn huzen en iepenbiere romten, skaadrike fegetaasje op it plattelân, griene dakken op huzen en bedriuwen, mar ek tûke materiaalkeuzes.

A en B gearfette

• It klimaat feroaret. De negative effekten wurde hieltyd sichtberder.
• Wy wolle ús wenomjouwing oanpasse oan de gefolgen fan klimaatferoaring en de negative effekten tsjingean. 

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wy wolle foarkomme dat ynwenners en bedriuwen wetteroerlêst ûnderfine by swiere rein, waarmtestress by langduorjende temperatueren boppe de 30 graden en gjin of minder skea troch langduorjende droechte; tink oan ferlies fan gewaaksopbringsten of skea oan 'e natoer.

As gemeente hawwe wy de folgjende maatregels foar eagen: 

• a. Ferbetterjen fan it opfangen fan reinwetter troch it ynstallearjen fan aparte rioelen by it ferfangen of ynstallearjen fan nije rioelen.
• b. Yn it gefal fan nijbouplannen of herstrukturearring fan gebieten moat dúdlik wêze hokker bydrage levere wurdt oan de klimaatútdaging.
• c. Bou fan lytsskalige wetteropfangfoarsjennings op plakken dêr't oerstreamingen foarkomme kinne.
• d. It meitsjen en/of tafoegjen fan fegetaasje of wetterpartijen op plakken dêr't waarmtestress foarkomme kin.
• e. Ynwenners fan 'e gemeente Opsterlân bewust meitsje fan harren eigen rol yn klimaatoanpassing. Bygelyks troch mear grien yn 'e tún te stimulearjen, minder ferhurding troch it loskoppelen fan reinwetterôfwettering sadat it nei de boaiem en it oerflaktewetter kin.
• f. Klimaatoanpassingsmaatregels kinne ek bydrage oan it ferbetterjen fan biodiversiteit.

D. Besteande beliedskaders

1. Programma Wettertaken (2020)
2. Beambeliedsplan (2020)
3. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)
4. Nasjonale Miljeufisy (NOVI) 2020

E. Hjoeddeiske projekten

Mids 2022 sil hast 20% fan it rioelsysteem in apart systeem wêze. Dit betsjut dat 80% fan it kombineare rioelsysteem noch omboud wurde moat ta in apart rioelsysteem. It direkt oplein fan aparte oanlis fan alle rioelen is net realistysk budzjetmjittich; it freget tefolle ynvestearrings, sawol logistyk as finansjeel. Yn prinsipe wurdt foar elke ferfanging fan it kombineare rioelsysteem in apart rioelsysteem oanlein. Oan 'e oare kant wurdt in kombineare rioelsysteem allinich ferfongen as it technysk oan ferfanging ta komt. Troch rekken te hâlden mei de klimaatútdaging by it beskôgjen oft it wol of net ferfongen wurde moat, fersnelle wy it proses fan it ferfangen fan it kombineare rioelsysteem troch in apart rioelsysteem.

1. Nasjonaal Programma foar Lânbougebieten (NPLG)
2. Programma foar it Friese Lânskip (FPLG)
3. Turfweideprogramma
4. Projekt Koningsdiep
5. Natura 2000
6. Risikodialooch
7. Lânbehearorganisaasjes, lykas It Fryske Gea; Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, lânbou en lângoed.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

De Enerzjytransysje as wichtige taak hat syn oarsprong yn 'e klimaatakkoarden fan Parys (2015). De doelen foar Nederlân binne fêstlein yn it Klimaatakkoart.

• Yn 2030 sille wy 49% besparje op CO2-útstjit yn ferliking mei it referinsjejier 1990. Mei it koälysjeakkoart fan Rutte IV (2022) is dit ferhege nei 55%.
• Yn 2050 sille wy de CO2-útstjit mei 98% ferminderje yn ferliking mei it referinsjejier. Fossile brânstoffen, ynklusyf ierdgas, binne yn 'e boude omjouwing ferfongen troch duorsume boarnen en duorsume enerzjy. 

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

De ôfspraken út it Klimaatakkoart binne yn Opsterlân útwurke yn de Fisy Waarmtetransysje (2021) en de Regionale Enerzjystrategy (2021) (RES). De Fisy Waarmtetransysje is opsteld yn gearwurking mei de gemeenten Ooststellingwerf en Weststellingwerf. De RES is opsteld yn gearwurking mei de provinsje. 

Opsterlân nimt ferantwurdlikens en hat de ambysje om yn 2035 in enerzjyneutrale gemeente te wêzen. Dat betsjut dat Opsterlân yn 2035 likefolle duorsume enerzjy opwekke sil as it ferbrûkt. 

De enerzjytransysje hat in grutte romtlike en maatskiplike ynfloed. It opwekken fan duorsume enerzjy mei bygelyks sinne en wyn is sichtber yn it lânskip. Huzen moatte geskikt wêze foar it ferfangen fan ierdgas. Fierder is it wichtich dat der ynspanningen dien wurde om te besparjen en gedrach te feroarjen.

A en B gearfette

• De gemeente Opsterlân hat de ferantwurdlikens foar de enerzjytransysje op har nommen op basis fan it Klimaatakkoart fan Parys. 
• Wy wolle yn 2035 enerzjyneutraal wêze.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

• 1. Tegearre mei ús ynwenners rjochtsje wy ús op bewustwêzen en enerzjybesparring

• Enerzjy dy't net brûkt wurdt, hoecht net opwekt te wurden. Dêrom sette wy ús yn foar in flinke fermindering fan enerzjyferbrûk. Besparring kin benammen berikt wurde troch bewust om te gean mei enerzjy, ekonomischere apparaten en it duorsumer meitsjen fan huzen. Dit freget in aktive rol fan ynwenners. Yn ferskate doarpen binne al inisjativen nommen. Wy wolle dizze, yn oerlis, stypje, ferbine en fersterkje. 

• 2. Wy fasilitearje en stimulearje lokale inisjativen
  Tegearre mei ynwenners hawwe wy in aktive rol yn it duorsumer meitsjen fan enerzjyproduksje yn en foar ús gemeente. Wy stypje lokale inisjativen. In wichtich útgongspunt is dat der maatskiplik stipe is foar alle foarmen fan it opwekken fan duorsume enerzjy. Doarpen en ynwenners moatte meidwaan kinne en profitearje kinne fan de opbringst. Wy sille de netbehearders freegje om omtinken te jaan oan it fergrutsjen fan de netkapasiteit foar lokale plannen.

• 3. Wy hawwe in aktuele Fisy foar de Waarmtetransysje en wurkje mei de doarpen gear om útfieringsplannen te ûntwikkeljen om ierdgas te besparjen en ôf te sluten.
  Ierdgas moat yn 2050 ferfongen wurde troch in duorsum alternatyf. It is wichtich dat ús ynwenners witte hokker alternativen foar ierdgas beskikber binne yn 'e gemeente en yn hokker tiidsbestek ierdgas ferfongen wurdt. Dit wurdt útwurke yn 'e Fisy Waarmtetransysje. Yn 2022 binne der praktysk gjin kollektive alternativen foar it gebrûk fan ierdgas beskikber yn Opsterlân. In yndividuele oplossing per hûs of bedriuw, folslein elektrysk of hybride, bliuwt dan oer.

• Dizze earste fisy rjochtet him benammen op motivaasje, gearwurking, fasilitaasje en kommunikaasje. Lokale inisjativen foar it ôfkoppelen fan ierdgas wurde tegearre mei de doarpen útwurke yn útfieringsplannen. Untwikkelingen op it mêd fan duorsumens geane hurd. Wy aktualisearje de fisy dêrom geregeld. 

• 4. Wy drage by oan de Regionale Enerzjystrategy
  Wy wurkje mei alle oerheden en de netbehearder yn 'e provinsje Fryslân gear oan de Regionale Enerzjystrategy (RES). It haaddoel fan 'e RES is it opwekken fan duorsume enerzjy, mei soarchfâldige romtlike yntegraasje, maatskiplike stipe en omtinken foar de nedige enerzjy-ynfrastruktuer. De fokus fan 'e RES leit op duorsume enerzjyfoarsjenning foar de boude omjouwing. De RES wurdt regelmjittich bywurke.

• 5. Wy sette ús yn foar in duorsume enerzjyfoarsjenning
  Op it stuit leit de foarkar by it opwekken fan sinne-enerzjy. It pleatsen fan sinnepanielen op dakken hat de foarkar. Lânskipsyntegraasje en partisipaasje binne wichtich foar de oanlis fan sinnefjilden. Wy hawwe ús belied hjirfoar fêstlein yn it Sôneplan Opsterlân. Wy kinne ús enerzjybehoeften net allinnich mei sinne foarsjen. Oare opsjes kinne ek in wichtige bydrage leverje. Neist sinne biede wy romte foar nije foarmen fan duorsume/duorsume enerzjy as dy beloftefol binne en bydrage kinne oan it realisearjen fan ús doelstelling. Wy hâlde rekken mei de ynfloed fan romtlike yntervinsjes op ús wenomjouwing. Wy sykje nei oplossingen foar goede yntegraasje yn it lânskip, mooglikheden foar it ferbetterjen fan biodiversiteit en it foarkommen fan negative effekten op 'e sûnens. 

  De gemeente is aktyf belutsen by ûndersyk nei de mooglikheden foar duorsume opwekking fan elektrisiteit en alternative waarmtefoarsjennings en opslachmooglikheden op 'e langere termyn. Wy dogge dit bygelyks yn provinsjale kontekst fia de Regionale Enerzjystrategy en it Pilotprojekt Ierdgasfrije Distrikten en oare kennisnetwurken.

  Om de enerzjyfoarsjenning feilich te stellen yn tiden sûnder sinne en mei in bytsje of gjin wyn, of om it elektrisiteitsnetwurk te beskermjen by pieken yn enerzjyproduksje, moat omtinken jûn wurde oan opslach en de koördinaasje fan fraach en oanbod. Dêrom slute wy (kombinaasje)projekten foar (grutskalige) duorsume opwekking fan enerzjy net út. Wy tinke oan enerzjyparken foar sinne, wyn, grien gas, wetterstof of in kombinaasje hjirfan. Neist effisjint en ferantwurd gebrûk fan 'e enerzjy-ynfrastruktuer binne ekstra foardielen dat hjir ek eksperiminten útfierd wurde kinne mei de opslach fan duorsume enerzjy en it meitsjen fan opwekking yn 'e direkte omkriten dêr't it brûkt wurde kin. 

• 6. Wy dogge mei oan projekten dy't duorsume mobiliteit befoarderje
  As alternatyf foar it brûken fan fossile brânstoffen foar mobiliteit wurdt lanlik wurke oan de elektrifikaasje fan autofloaten. Yn dit ferbân dogge wy mei oan in provinsjaal laadstasjonprojekt. 

D. Besteande beliedskaders

1. Fisy foar waarmtetransysje 2021
2. Regionale Enerzjystrategy 1.0 (RES) 2021
3. Ymplemintaasjeplan foar Enerzjytransysje 2019
4. Sinneplan Opsterlân 2019

E. Hjoeddeiske projekten

1. Pilotprojekt foar ierdgasfrije distrikten 
2. Ymplemintaasje fan 'e Fisy foar de Waarmtetransysje
3. Ymplemintaasje fan Regionale Enerzjystrategy
4. Provinsjaal laadstasjonprojekt

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

Opsterlân hat in oerwegend plattelâns- en agrarysk karakter. Haadstik 5 beskriuwt de wichtige rol dy't de lânbousektor spile hat en noch altyd spilet yn 'e ûntwikkeling fan it unike lânskip en it behâld fan natuerlike wearden en biodiversiteit. Ek wurdt it belang fan 'e lânbousektor foar de kwaliteit fan it libben yn doarpen en it plattelân beskreaun. De lânboubedriuwen, benammen de feehâlderij, binne it meast prominent. Troch it ferlies fan biodiversiteit yn Nederlân en it feit dat Nederlân him ynset hat foar it Klimaatakkoart fan Parys, stiet de lânbousektor oan 'e foarjûn fan wichtige feroarings.
Op dit stuit (2023) is de diskusje oer it stikstofdossier aktueel. Natuerherstel en ferbettering fan biodiversiteit krije ek eksplisite oandacht. Bygelyks troch maatregels op te nimmen om de natuer te yntegrearjen yn planning en aktiviteiten. Dit jildt net allinnich foar lânbou, mar ek foar nijbou en renovaasje fan huzen of bedriuwen en foar bou- en ûnderhâldsaktiviteiten yn (iepenbiere) romten. Op dizze wize wurdt in ekstra bydrage levere oan de ferbettering fan biodiversiteit en it herstel fan natuerlike wearden. 

Natuer-ynklusive lânbou is in duorsume foarm fan lânbou dy't biodiversiteit op en om 'e pleats brûkt en beskermet. It produseart iten binnen de grinzen fan 'e natuer, it miljeu en de libbensomjouwing. It is ekonomysk rendabel en hat maatskiplike stipe. Dit giet oer it ferbetterjen fan biodiversiteit, boaiem- en wetterkwaliteit, leefberens en it (kulturele) lânskip.
Foar in fitale en takomstbestindige ûntwikkeling fan it plattelân is it needsaaklik om de oergong te meitsjen nei in foarm fan lânbou dy't sawol ekologysk as ekonomysk duorsum is. Want de sektor hat in takomstperspektyf nedich, mei it each op in goed fertsjinstmodel. Dizze oergong moat ek bydrage oan biodiversiteit, lânskip, dierenwolwêzen, sûn iten en in breed maatskiplik stipe hawwe. 

It lânboulânskip en de sektor binne sûn, libbensfetber, konkurrearjend en rendabel op lange termyn. Lânbou dy't op 'e boaiem basearre is en sirkulêr is, draacht hjir oan by.

Foar dielen fan 'e lânbousektor sil it in enoarme útdaging wêze om dy omskeakeling te meitsjen. Wy sjogge dat in oantal bedriuwen al grutte stappen yn dizze rjochting set hawwe. Lanlik en dus ek yn Opsterlân sille de nedige fragen yn 'e kommende jierren beantwurde wurde moatte, lykas: 

1. Hoe kinne (grutte) lânboubedriuwen transformearje en rendabel bliuwe? 
2. Hoe fiere wy it Nasjonaal Programma Lânlik Gebiet (NPLG), it Frysk Programma Lânlik Gebiet (FPLG) en de ferskate subdossiers dêryn út, lykas stikstof, feangreid, Kaderrichtlijn Wetter (KRW) en boskstrategy? 

De provinsje stimulearret de lânbousektor om de oergong te meitsjen nei duorsume, natuer-ynklusive en lânbou. Binnen it Nasjonaal Programma Lânbougebiet binne hjirfoar beliedslinen útstippeld mei byhearrende budzjetten. Yn de provinsjale miljeufisy stelt de provinsje Fryslân as útgongspunt dat de lânbou yn Fryslân yn 2025 sirkulêr, ekologysk en ekonomysk duorsum wêze sil.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Troch de skaalfergrutting yn 'e lêste desennia is it oantal lânboubedriuwen yn Opsterlân flink ôfnommen en yn 'e lêste 10 jier is it oerflak lânbougrûn mei mear as 11% ôfnommen (sjoch tabel hjirûnder). Derneist is in foarsichtige tanimming te sjen yn it oantal bedriuwen mei en it oerflak yn natuerlik greidlân. Dit liket in foarsichtige stap nei duorsume en natuerlikere lânbou.

Boarne: CBS Statline

De ôfname fan biodiversiteit, boaiemdelgong en CO2-útstjit yn it feangreidegebiet en it behâld fan 'e lânskipskwaliteit freegje om in oanpaste bedriuwsfiering. Hjirby is de kontinuïteit fan 'e bedriuwsfiering wichtich foar lânboubedriuwen. De Undernimmer wol fansels takomstperspektyf en operasjonele betrouberens behâlde.

Lânboubedriuwen meitsje har eigen keuzes yn bedriuwsfiering. Dit kin opskaling wêze, mar ek ôfskaling, biologysk, ekstensifikaasje, ferbreding en ferdjipping. Natuerlike omstannichheden, lykas wetterstannen en boaiemkwaliteit, wurde hieltyd beslissender foar bedriuwsfiering. It dielde gebrûk fan lânbougrûn foar wetteropslach en natuerbehear wurdt ek ynfloedriker. De lânbousektor sil in feroaring ûndergean as gefolch fan Europeesk en nasjonaal belied. De ferwachting is dat de sektor yn dizze oergong genôch oanpassingsfermogen sil hawwe.  

A en B gearfette

• De lânbou stiet oan it begjin fan in transysje dy't sawol ekologysk as ekonomysk duorsum is.
• Wy stypje dizze oergong nei natuer-ynklusive lânbou.
• Wy ûnderskriuwe en stypje nasjonaal en provinsjaal belied en, dêr't ús autoriteit leit, fiere wy it út.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wy stimulearje natuer-ynklusive lânbou.
Tegearre mei de provinsje sette wy ús yn foar natuer-ynklusive lânbou yn Opsterlân, wêr mooglik. De wichtichste taak leit by bedriuwen yn of by de Natura 2000-gebieten, yn it feangreidegebiet en yn grûnwetterbeskermingsgebieten. 

• Hjirby geane wy út fan it yninoar ferweven prinsipe, lânbou en natuer ferweefd en net skieden. Troch te sykjen nei oerienkomsten wêryn beide systemen (lânbou en natuer) ta har rjocht komme.
• De romtlike skaal fan 'e kombinaasje fan lânbou en natuer moat bepaald wurde yn oerlis mei de akteurs; perseel, bedriuw, gebiet, regio of grutter.

2. Wy leauwe dat it wichtich is dat:

• de kearn fan lânbou is dat it útoefene wurdt as wurk oan en yn in libbend ekosysteem; 
• lânbou wurdt lânbasearre, sirkulêr en enerzjyneutraal;
• lânbou draacht by oan biodiversiteit, lânskip, dierenwolwêzen en sûn iten;
• lânbou belast it miljeu net;
• lânbou hat sosjale stipe;
• lânbou is duorsum ekonomysk rendabel.

3. Wy dogge mei oan it Programma Feanweide fan 'e Friese Turf (2021-2030).
4. Wêr mooglik wurde maatwurk oplossingen makke om de oergong nei natuer-ynklusive lânbou te fasilitearjen.
5. Wy dogge mei oan it Nasjonaal Programma foar Lânbougebieten.

D. Besteande beliedskaders

1. Bestemmingsplan foar it plattelânsgebiet fan 'e gemeente Opsterlân (2014).
2. Grutsk op 'e Romte, Struktuerfisy foar Lânskip en Kultuerskiednis (2013).
3. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)

E. Hjoeddeiske projekten

Feanweideprogramma 2021-2030; Foarút mei de Fryske Feangreiden.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume

Doelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

De kwaliteit fan 'e Nederlânske natuer en dêrmei de biodiversiteit nimt al jierren ôf. Dat jildt ek foar Opsterlân. Dit proses keart stadich om, mar der is noch gjin teken fan in solide herstel. Plant- en bistesoarten ferdwine en ekosystemen wurde fersteurd troch minsklike aktiviteit (konsumpsje, fersmoarging, klimaatferoaring, útputting fan natuerlike helpboarnen en natoerreservaten). Dit kin liede ta problemen foar de produksje fan iten, drinkwetterfoarsjenning, boaiemfruchtberens, wetteropslach, koeling. Natuerherstel en ferbettering fan biodiversiteit binne fan grut belang.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Wy koesterje it fariearre lânskip en de natoerreservaten yn Opsterlân. De delgong yn biodiversiteit giet lykwols oer mear as allinnich it ferlies fan natuerlike wearden. It is in oanwizing fan 'e kwaliteit fan ús totale libbensomjouwing en it kin ek in negative ynfloed hawwe op ús sûnens en de belibing dêrfan. Lykas de wissichheid fan foldwaande iten en enerzjy, de kwetsberens foar natuerrampen, en de tagong ta skjin wetter en grûnstoffen. In biodiversiteit dy't yn lykwicht is, leveret in protte ekosysteemtsjinsten.

Biodiversiteit of biologyske ferskaat is de term dy't brûkt wurdt om de ferskaat oan libben yn in bepaald gebiet oan te jaan. "Bio" betsjut libben, "ferskaat" betsjut ferskaat of ferskaat. Biodiversiteit giet oer soarten bisten, planten, skimmels en mikro-organismen. Mar ek oer de enoarme genetyske fariaasje binnen dy soarten en de ferskaat oan ekosystemen dêr't se diel fan útmeitsje. Biodiversiteit mjit en jout in oanwizing fan 'e sûnens fan in ekosysteem.

In griene en oantreklike wenomjouwing hat in posityf effekt op ús geastlike sûnens. Derneist kin it ek beskerming biede tsjin de oanwêzigens fan pleagen, lykas de eikeprosesjerûp.

A en B gearfette

• Biodiversiteit nimt ôf. Dit liedt ta mear problemen as minsken oer it algemien beseffe. Wy sette ús yn foar it ferbetterjen fan biodiversiteit troch it befoarderjen fan natuerherstel en it stimulearjen fan in natuer-ynklusive maatskippij. Binnen elk syn eigen mooglikheden soargje wy derfoar dat skea oan 'e natuer foarkommen wurdt en dat de mooglikheden fan 'e natuer benut wurde.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. De taak wurdt útwurke mei de provinsje, Wetterskip, lânbou, natuerferienings, lânbehearorganisaasjes (TBO's), lângoeden en oaren. Wy slute ús oan by de Biodiversiteitsaginda fan 'e provinsje Friesland.
2. Wy fergrutsje it bewustwêzen fan ynwenners (kommunikaasje, PR) en dogge mei oan 'e ynspanning om it bewustwêzen oer de algemiene sûnens te ferheegjen.
3. Wy befoarderje natuer-ynklusyf ûntwerp yn nije ûntwikkelingen. Dit jildt sawol foar de gemeentlike organisaasje as foar de inisjatyfnimmers.
4. Wy geane út fan it ferwevingsprinsipe tusken lânbou en natuer (net skieden, mar komplementêr). Troch te sykjen nei oerienkomsten wêryn't beide systemen (lânbou en natuer) ta har rjocht komme.
5. Wy fersterkje de ferbining tusken natuer en ekonomy. Wy ûndersykje de mooglikheden om ekonomyske ûntwikkelingen te ferbinen mei ynvestearjen yn natuer.

D. Besteande beliedskaders

1. Grutsk op 'e Romte, Struktuerfisy foar Lânskip en Kultuerskiednis (2013).
2. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)
3. Nasjonale Miljeufisy (NOVI) 2020

E. Hjoeddeiske projekten

Biodiversiteitsaginda fan 'e provinsje Fryslân

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)