2. Opdrachten

A. Wat is de opdracht?

Opsterlân is in geweldich plak om te wenjen, te ûntspannen en te wurkjen. De gemeente is in plattelânsmienskip mei in protte kwaliteiten, leit rûchwei tusken Drachten en It Hearrenfean yn it prachtige Súdeast-Fryslân. Dizze kwaliteiten binne wis te sjen yn 'e 16 doarpen. De regio Súdeast-Fryslân ûnderfynt (noch) gjin befolkingsdelgong en is relatyf sterk op it mêd fan leefberens, ekonomy en húsfesting. Hoewol befolkingsprognosen oanjaan dat der binnen ien of twa desennia in befolkingsdelgong yn Súdeast-Fryslân, en dêrmei ek yn Opsterlân, foarkomme sil, is it noch gjin hjit ûnderwerp. 

Demografyske prognosen jouwe oan dat de befolkingsstruktuer de kommende jierren feroarje sil. Tusken no en 2035 wurdt ferwachte dat de befolking fan 'e gemeente ôfnimt. It oantal húshâldens sil yn dizze perioade lykwols noch tanimme. 

It is dêrom wichtich om geregeldwei de kwaliteit fan sosjale struktueren en foarsjennings yn 'e doarpen te beskôgjen. 

De fergrizing en ôfnimmende befolking sil in hjit ûnderwerp wêze yn 'e kommende jierren. It nasjonale belied is rjochte op âldere minsken dy't langer thús bliuwe. Dit betsjut dat se hieltyd mear ôfhinklik sille wêze fan ekstra mienskipsfoarsjennings, famylje en doarpsbewenners. In ûnbedoeld gefolch hjirfan is dat de stream fan wenten beheind wurdt en sels stagnearret. Dêrom moatte wy ús mear rjochtsje op foarsjennings dy't doarpen sels ûnderhâlde wolle. Yn kombinaasje mei it hjoeddeiske wenningtekoart en priisnivo's makket dit it lestich foar starters en jongeren om geskikte wenten te finen.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Opsterlân is foaral in gemeente dêr't it goed en feilich is om te wenjen yn in moai en ferskaat lânskip. It is wichtich dat de doarpen leefber, fitaal en oantreklik bliuwe. Dit kin berikt wurde troch in goed en takomstgericht wenningoanbod, in bloeiend mienskipslibben, kânsen foar ûndernimmerskip, en foldwaande tagonklike en betelbere iepenbiere en lokale foarsjennings. 

Neist húsfesting binne fiif oare basisfunksjes wichtich: ûnderwiis, sport/rekreaasje, sosjale ynteraksje, sûnenssoarch en bedriuw/wurk. De gemeente wurket gear mei ynwenners, ferienings en bedriuwen oan oplossingen en ferbetteringen om doarpen libbendich en leefber te hâlden. In libbendich doarp biedt ynwenners ferskate útgongspunten om fysyk, mentaal, sosjaal en emosjoneel sûn te bliuwen. It libbene doarp is in prioriteit en is it útgongspunt fan 'e Previnsje-aginda dy't yn 2021 oannaam is.

A en B gearfette

• Opsterlân is in geweldich plak om te wenjen, te ûntspannen en te wurkjen. De gemeente is in plattelânsmienskip mei in protte kwaliteiten, dy't werom te sjen binne yn har 16 doarpen. Wy sjogge in krappe wenningmerk en de kwetsberens fan sosjale gearhing yn 'e doarpen. De oantreklikens fan it wenjen (en ferbliuwen) yn Opsterlân freget trochgeande oandacht.
• Wy hawwe in takomstgerichte wenomjouwing. Us wenningfoarrie foldocht oan de hjoeddeiske en takomstige fraach en de feroarjende demografy. Wy wolle trochgean mei it jaan fan romte oan ekstra wenningen en stribje nei in kwalitatyf heechweardige wenningfoarrie. Wy ynvestearje yn oantreklike doarpen mei in sterke sosjale gearhing. Der is foldwaande wenningbou (sawol yn kwantiteit as kwaliteit), oanpast oan de behoeften fan ferskate doelgroepen.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wenningbou rjochte op 'e takomst 

• Wy stribje nei kwalitative ferbettering fan 'e besteande wenningfoarrie: takomstbestindich, enerzjysunich en geskikter foar libbenslang wenjen. 
• Wy spylje yn op de wenningbehoeften yn 'e doarpen en hâlde rekken mei de aard en skaal fan it doarp.
• Wy stribje dernei om huzen ta te foegjen oan de wenningfoarrie. Wy brûke nijbou om dit te berikken. Dizze huzen moatte fan hege kwaliteit, duorsum en geskikt wêze foar libbenslang wenjen. Wy stribje ek nei huzen dy't seldsum binne yn 'e foarrie en huzen dy't yn 'e takomst nedich bliuwe sille.
• Wy jouwe prioriteit oan ynfollingsûntwikkeling binnen de hjoeddeistige doarpskontoeren.
• Wy stribje nei foldwaande, betelbere en beskikbere sosjale húsfesting foar lege en middenynkommens.
• Wy stribje dernei om tydlike húsfesting te brûken om redenen fan fleksibiliteit.

2. Hâld basisfoarsjennings tagonklik

• Wy wolle basisfoarsjennings (tagonklik) yn elk doarp hâlde.
• Wy wurkje gear mei inisjativen fan bewenners om oare sosjaal-kulturele en stipefoarsjennings te ûnderhâlden.
• Digitale tagonklikens is in fanselssprekkend feit yn 'e moderne maatskippij.

3. It fasilitearjen fan in ynklusive maatskippij

• Wy wedzjen op 'Krêft fan de mienskip'.
• Wy wolle ynvestearje yn doarpen, mei fokus op sterke sosjale gearhing.
• Wy fine it wichtich dat elkenien meitelt en meidocht.
• Wy stypje bewenners om sa lang mooglik selsstannich te wenjen.
• It is wichtich dat elke ynwenner him optimaal ûntwikkelje kin.

4. Romte om saken te dwaan

As gemeente soargje wy foar foldwaande ûntwikkelingsromte foar bedriuwen.

• It doel is om it oanbod fan bedriuwslokaasjes op elkoar ôf te stimmen mei de fraach. It haaddoel is om bedriuwen mei romtlike behoeften te helpen in lokaasje binnen de gemeente te finen. Oft dit slagget hinget foar in part ôf fan 'e aard en grutte fan it bedriuw. As der in hege fraach is en in leech oanbod, sille wy de needsaak beoardielje om bedriuweparken út te wreidzjen. Wy sille ek rekken hâlde mei fraach en oanbod yn 'e regio.
• De bedriuweterreinen fan Opsterlân binne ynherint fan hege kwaliteit. Se kinne ek tsjinje as in "ôfwetteringsgebiet" foar lytsere bedriuwen as de gruttere yndustryterreinen, lykas dy yn It Hearrenfean en Drachten.

Aktiviteit yn 'e doarpen

• Doarpen kinne fitaal en leefber bliuwe as lokale bedriuwen bewarre wurde en bloeie litte. Lytse en middelgrutte bedriuwen, detailhannel, horeka, en wis lânboubedriuwen binne krúsjaal. Dy lêsten spylje ek in rol yn 'e kwaliteit fan it libben op it plattelân. Wy sille lytsskalige bedriuwen en passende groei altyd wolkom hjitte. Yn dit ferbân applaudissearje wy de ûntwikkeling fan lytse en middelgrutte bedriuwskompleksen. Wy befoarderje ek sirkulêr ûndernimmerskip en lokale útjeften. 

Wy stribje nei libbene, kompakte kearnwinkelgebieten.

• Wy sette ús yn foar goed funksjonearjende, oantreklike en takomstbestindige winkelgebieten yn in feroarjend retaillânskip. Wy ûnderskiede hjir twa haadtema's yn.
• It ferminderjen fan leechstân en oerkapasiteit, lykas ek ûnnedige plande kapasiteit yn winkelromte.
• It fersterkjen fan it uterlik, de ûnderfining en de oantreklikens fan winkelgebieten.

Der is romte foar rekreaasjebedriuwen

• Rekreaasje en toerisme is in sektor mei in soad potinsjeel yn Súdeast-Fryslân. It lânskip is unyk, ferskaat en útnoegjend. Undernemerskip is goed ûntwikkele, mar der is noch romte foar ferbettering sawol yn kwantiteit as kwaliteit. Besjoen troch in toeristyske lens is Súdeast-Fryslân ek wol bekend as "It Oare Fryslân". Om dit merk fierder te ûntwikkeljen, sille wy organisatoaryske en romtlike stipe leverje.

D. Besteande beliedskaders

1. Previnsjeaginda Opsterlân 2021-2030
2. it koälysje-akkoart Mei-inoar foarút 2022-2026
3. Vital Opsterland, Fisy op Basisfoarsjennings en Akkommodaasje 2010-2030  late ta Vital Opsterland ferzje 2 (2013)
4. Basisanalyse Doarpsspegels Opsterlân 2017 – 2018 
5. Wenningfisy 2017-2021 (Update Wenningfisy 2022-2026)
6. Beleidskader foar Sport en Beweging 2017-2021
7. Yntegreare Underwiishúsfestingsplan 2015-2030
8. Kadernota oer doarpshûsbelied (15 novimber 2021 troch riedsbeslút)
9. Kansen benutte Rekreaasje en toerisme yn Opsterlân (2016-2020)
10. Untwikkelingsaginda's Duorsum, Libbensweardich en Ynklusyf Opsterlân
11. Regionale Wenningôfspraken Súdeast-Fryslân, 2016-2026 (2018).
12. Prestaasjeôfspraken tusken wenningkorporaasjes en hierdersorganisaasje De Bewonersraad (Jierliks).
13. Detailhannelsfisy 2015
14. Yndustryterreinen súdeast-Fryslân
15. Ljochtbeliedsplan 2009-2014

E. Hjoeddeiske projekten en beliedsintensjes 

1. Wy ûntwikkelje nije doarpsfisy's tegearre mei de doarpen. Yn 2022 wurde hjirfoar bywurke doarpsspegels makke. Se sille in byld jaan fan 'e hjoeddeistige steat fan saken yn 'e ferskate doarpen. 
2. It fêststellen fan it ramt fan it doarpshûsbelied.
3. Kursusplannen foar alle doarpshuzen.
4. Doarpskoördinator beneamd (2020).
5. Bywurkjen fan de Wenfisy (2017-2021).
6. Útwreiding en fleksibilisaasje fan wenningbouromte (Nije wenningbou-ôfspraken mei de provinsje foar de perioade 2020-2030)
7. Regionale Deal Súdeast-Fryslân 2020-2023, mei Fitale Doarpen as ien fan 'e pylders. In wichtich ûnderdiel is it programma Gorredijk, dat as doel hat de regionale posysje fan Gorredijk te fersterkjen. Regionale Toerismeûntwikkelingsstrategy Súdeast-Fryslân: RenT Regionale Gearwurking yn it ramt fan "It Oare Fryslân". 
8. De earste aksjeline fan 'e previnsje-aginda rjochtet him op it fersterkjen fan sosjale netwurken yn 'e doarpen. 
9. Fernijing fan retailfisy 
10. In analyze fan wen- en soarch om te bepalen wat der nedich is oangeande húsfesting en soarch.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

It klimaat feroaret. It waar wurdt ekstremer: wy ûnderfine faker en swierdere delslach. Dêrtroch nimt it risiko op oerstreamingen en wetteroerlêst ta. De simmers wurde droeger en waarmer. Wy sjogge de gefolgen hjirfan, lykas waarmtestress, oeral om ús hinne. Yn Nederlân, en wrâldwiid, wurkje wy hurd om klimaatferoaring tsjin te gean. Wy moatte lykwols yn gedachten hâlde dat guon fan 'e feroarings ûnomkearber binne. Koartlyn is in klimaatstresstest útfierd foar Opsterlân. Sjoch www.frieseklimaatatlas.nl de resultaten wurde werjûn.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

De effekten fan klimaatferoaring wurde it meast field yn doarpen. Troch bou en ferhurding hat wetter it dreger om te ûntkommen en kin it him ophopje, wêrtroch't oerstreamingen ûntsteane. De temperatueren tusken gebouwen en op ferhurde oerflakken binne heger as yn plattelânsgebieten; dit wurdt waarmtestress neamd. It is benammen wichtich, benammen by it ûntwerpen fan doarpen, om maatregels te nimmen om oan te passen oan it feroarjende klimaat. Yn Opsterlân binne der ek ferskillen tusken sân- en feangebieten. De ferskillende lânskips- en boaiembetingsten wurde beskreaun yn haadstik 5. Bygelyks, yn sângebieten droeget it rapper út, en wy moatte derfoar soargje dat it grûnwetterpeil net te djip sakket. It loskeppeljen fan reinwetterôfwettering fan it rioelsysteem, sadat it nei it oerflaktewetter streame kin, helpt om wetter langer yn it gebiet fêst te hâlden en droechte yn sângrûnen te foarkommen. Wetteropfang en -behâld is makliker yn feangebieten. Wy wolle it wetterpeil op ferskate plakken yn it feangebiet ferheegje om it fean te behâlden en de CO2-útstjit te ferminderjen. Tegearre mei Wetterskip Fryslân wurkje wy oan maatregels om hjirfoar oplossingen te finen. In robúst wettersysteem helpt ús dit te berikken.

Hittestress kin tsjingien wurde troch it ferminderjen fan bestrating en it fergrutsjen fan grien yn huzen en iepenbiere romten, skaadrike fegetaasje yn plattelânsgebieten, griene dakken op huzen en bedriuwen, en tûke materiaalkeuzes.

A en B gearfette

• It klimaat feroaret. De negative effekten wurde hieltyd sichtberder.
• Wy wolle ús wenomjouwing oanpasse oan de gefolgen fan klimaatferoaring en de negative effekten tsjingean. 

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wy wolle foarkomme dat ynwenners en bedriuwen oerstreamingen ûnderfine by swiere rein, waarmtestress by langere temperatueren boppe de 30 graden Celsius, en skea troch langere droechtes, lykas ferlies fan gewaaksopbringst en miljeuskea, minimalisearje of eliminearje.

As gemeente hawwe wy de folgjende maatregels foar eagen: 

• a. Ferbetterje de opfang fan reinwetter troch in apart rioel oan te lizzen by it ferfangen of ynstallearjen fan in nij rioelsysteem.
• b. Yn nijbouplannen of de herstrukturearring fan gebieten moat dúdlik wêze hokker bydrage levere wurdt oan de klimaatútdaging.
• c. Bou fan lytsskalige wetteropfangfoarsjennings op plakken dêr't oerstreamingen foarkomme kinne.
• d. It meitsjen en/of tafoegjen fan planten of wetterpartijen op plakken dêr't waarmtestress foarkomme kin.
• e. Bewustwêzen ferheegje ûnder ynwenners fan 'e gemeente Opsterlân oer harren rol yn klimaatoanpassing. Bygelyks troch mear grien yn tunen te stimulearjen, ferhurding te ferminderjen troch reinwetterôfwettering los te meitsjen, sadat it nei grûn- en oerflaktewetter streame kin.
• f. Klimaatoanpassingsmaatregels kinne ek bydrage oan it ferbetterjen fan biodiversiteit.

D. Besteande beliedskaders

1. Programma Wettertaken (2020)
2. Beambeliedsplan (2020)
3. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)
4. Nasjonale Miljeufisy (NOVI) 2020

E. Hjoeddeiske projekten

Tsjin healwei 2022 sil hast 20% fan it rioelsysteem skieden wêze. Dit betsjut dat 80% fan it kombineare rioelsysteem noch omboud wurde moat ta in apart systeem. It direkt omsetten fan alle rioelen nei aparte systemen is net realistysk út budzjetperspektyf; it soe in tefolle logistike en finansjele ynvestearring fereaskje. Yn prinsipe wurdt elke kear as it kombineare rioelsysteem ferfongen wurdt, in apart rioelsysteem ynstalleare. Oan 'e oare kant wurdt in kombineare rioelsysteem allinich ferfongen as it technysk oan ferfanging ta komt. Troch klimaatútdagings yn it beslútfoarmingsproses te belûken, fersnelle wy de omsetting fan kombineare rioelen nei aparte systemen.

1. Nasjonaal Programma foar Lânbougebieten (NPLG)
2. Programma foar it Frysk Lânlik Gebiet (FPLG)
3. Turfweideprogramma
4. Projekt Koningsdiep
5. Natura 2000
6. Risikodialooch
7. Lânbehearorganisaasjes, lykas It Fryske Gea; Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, lânbou en lângoed.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

De enerzjytransysje, as in wichtige útdaging, hat syn oarsprong yn 'e klimaatakkoarden fan Parys (2015). De doelen foar Nederlân binne fêstlein yn it Klimaatakkoart.

• Tsjin 2030 sille wy de CO2-útstjit mei 49% ferminderje yn ferliking mei de basisline fan 1990. Mei it Rutte IV-koälysjeakkoart (2022) is dit ferhege nei 55%.
• Tsjin 2050 sille wy de CO2-útstjit mei 98% ferminderje yn ferliking mei it basisjier. Fossile brânstoffen, ynklusyf ierdgas, binne yn 'e boude omjouwing ferfongen troch duorsume boarnen en duorsume enerzjy. 

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Yn Opsterlân binne de ôfspraken fan it Klimaatakkoart útwurke yn de Fisy Waarmtetransysje (2021) en de Regionale Enerzjystrategy (2021) (RES). De Fisy Waarmtetransysje is ûntwikkele yn gearwurking mei de gemeenten Ooststellingwerf en Weststellingwerf. De RES is ûntwikkele yn gearwurking mei de provinsje. 

Opsterlân nimt ferantwurdlikens en stribbet dernei om yn 2035 in enerzjyneutrale gemeente te wêzen. Dat betsjut dat Opsterlân yn 2035 likefolle duorsume enerzjy opwekt as it ferbrûkt. 

De enerzjytransysje hat in wichtige romtlike en sosjale ynfloed. De opwekking fan duorsume enerzjy, bygelyks út sinne- en wynboarnen, is sichtber yn it lânskip. Huzen moatte geskikt wêze om ierdgas te ferfangen. Fierder is it wichtich om te fokusjen op behâld en gedrachsferoaring.

A en B gearfette

• De gemeente Opsterlân hat de ferantwurdlikens nommen foar de enerzjytransysje op basis fan it Klimaatakkoart fan Parys. 
• Wy wolle yn 2035 enerzjyneutraal wêze.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

• 1. Wy wurkje gear mei ús ynwenners om bewustwêzen te ferheegjen en enerzjy te besparjen.

• Enerzjy dy't net brûkt wurdt, hoecht net opwekt te wurden. Dêrom sette wy ús yn foar it flink ferminderjen fan enerzjyferbrûk. Besparring kin benammen berikt wurde troch bewust enerzjybehear, effisjintere apparaten en it duorsumer meitsjen fan huzen. Dit freget in aktive rol fan ynwenners. Yn ferskate doarpen binne al inisjativen lansearre. Wy wolle dizze inisjativen yn oerlis mei harren stypje, ferbine en fersterkje. 

• 2. Wy fasilitearje en stimulearje lokale inisjativen
  Wy spylje, tegearre mei ynwenners, in aktive rol yn it duorsumer meitsjen fan enerzjyproduksje yn en foar ús gemeente. Wy stypje lokale inisjativen. In wichtich prinsipe is dat alle foarmen fan duorsume enerzjyopwekking stipe fan it publyk hawwe moatte. Doarpen en ynwenners moatte meidwaan kinne en profitearje kinne fan de ynkomsten. Wy sille netbehearders oantrúnje om it fergrutsjen fan it netkapasiteit foar lokale plannen te beskôgjen.

• 3. Wy hawwe in aktuele Fisy foar de Waarmtetransysje en wurkje mei de doarpen gear om útfieringsplannen te ûntwikkeljen om ierdgas te besparjen en ôf te sluten.
  Ierdgas moat foar 2050 ferfongen wurde troch in duorsum alternatyf. It is wichtich dat ús ynwenners witte hokker alternativen foar ierdgas der yn 'e gemeente beskikber binne en wannear't dy ferfongen wurde sille. Dit stiet útlein yn 'e Fisy Waarmtetransysje. Fan 2022 ôf binne der yn Opsterlân praktysk gjin kollektive alternativen foar ierdgas beskikber. Foar elke hûs of bedriuw bliuwt in yndividuele oplossing oer, folslein elektrysk of hybride.

• Dizze earste fisy rjochtet him benammen op motivaasje, gearwurking, fasilitaasje en kommunikaasje. Lokale inisjativen foar it ôfkoppelen fan ierdgas wurde yn gearwurking mei de doarpen útwurke ta útfieringsplannen. Untwikkelingen op it mêd fan duorsumens geane rap. Dêrom aktualisearje wy de fisy geregeld. 

• 4. Wy drage by oan de Regionale Enerzjystrategy
  Wy wurkje gear mei alle oerheidsynstânsjes en de netbehearder yn 'e provinsje Fryslân oan de Regionale Enerzjystrategy (RES). It primêre doel fan 'e RES is it opwekken fan duorsume enerzjy, mei soarchfâldige romtlike yntegraasje, publike stipe en omtinken foar de nedige enerzjy-ynfrastruktuer. De RES rjochtet him op duorsume enerzjyfoarsjenning foar de boude omjouwing. De RES wurdt regelmjittich bywurke.

• 5. Wy sette ús yn foar in duorsume enerzjyfoarsjenning
  Op it stuit leit de prioriteit by it opwekken fan sinne-enerzjy. It ynstallearjen fan sinnepanielen op dakken hat de foarkar. Lânskipsyntegraasje en publike partisipaasje binne wichtige faktoaren by de ûntwikkeling fan sinneparken. Wy hawwe ús belied hjirfoar fêstlein yn it Opsterlânske Sinneplan. Sinne-enerzjy allinnich kin net foldwaan oan ús enerzjybehoeften. Oare opsjes kinne ek in wichtige bydrage leverje. Neist sinne-enerzjy biede wy kânsen foar nije foarmen fan duorsume/duorsume enerzjy as dy beloftefol binne en bydrage kinne oan it berikken fan ús doelen. Wy beskôgje de ynfloed fan romtlike planning op ús wenomjouwing. Wy ûndersykje oplossingen foar effektive yntegraasje yn it lânskip, kânsen om biodiversiteit te ferbetterjen en it foarkommen fan negative sûnenseffekten. 

  De gemeente is aktyf belutsen by ûndersyk nei duorsume elektrisiteitsopwekking en alternative ferwaarmings- en opslachmooglikheden foar de lange termyn. Wy dogge dit bygelyks op provinsjaal nivo fia de Regionale Enerzjystrategy, it Pilotprojekt foar Ierdgasfrije Buerten en oare kennisnetwurken.

  Om de enerzjyfoarsjenning feilich te stellen, sels yn perioaden sûnder sinne en mei in bytsje oant gjin wyn, of om it elektrisiteitsnet te ûntlêsten tidens pykproduksje fan enerzjy, moat omtinken jûn wurde oan opslach en it lykwichtich meitsjen fan fraach en oanbod. Dêrom slute wy (kombinearre) projekten foar (grutskalige) duorsume enerzjyopwekking net út. Wy beskôgje enerzjyparken foar sinne, wyn, grien gas, wetterstof, of in kombinaasje dêrfan. Neist effisjint en ferantwurd gebrûk fan 'e enerzjy-ynfrastruktuer binne ekstra foardielen de mooglikheid om te eksperimintearjen mei duorsume enerzjyopslach en opwekking op te wekken yn 'e buert dêr't it brûkt wurde kin. 

• 6. Wy dogge mei oan projekten dy't duorsume mobiliteit befoarderje
  As alternatyf foar fossile brânstoffen foar mobiliteit wurdt de nasjonale ynspanning dien om autofloaten te elektrifisearjen. Yn dit ferbân dogge wy mei oan in provinsjaal laadstasjonprojekt. 

D. Besteande beliedskaders

1. Fisy foar waarmtetransysje 2021
2. Regionale Enerzjystrategy 1.0 (RES) 2021
3. Ymplemintaasjeplan foar Enerzjytransysje 2019
4. Sinneplan Opsterlân 2019

E. Hjoeddeiske projekten

1. Pilotprojekt foar ierdgasfrije wiken 
2. Ymplemintaasje fan 'e Fisy foar de Waarmtetransysje
3. Ymplemintaasje fan Regionale Enerzjystrategy
4. Provinsjaal laadstasjonprojekt

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)

 

A. Wat is de opdracht?

Opsterlân hat in oerwegend plattelâns- en agrarysk karakter. Haadstik 5 beskriuwt de wichtige rol dy't de lânbousektor spile hat, en noch altyd spilet, by it foarmjaan fan it unike lânskip en it behâld fan natuerlike wearden en biodiversiteit. It beklammet ek it belang fan 'e lânbousektor foar de kwaliteit fan it libben yn doarpen en it omlizzende plattelân. Lânbou, benammen feehâlderij, is it meast prominent. Troch it ferlies fan biodiversiteit yn Nederlân en de ynset fan Nederlân foar it Klimaatakkoart fan Parys stiet de lânbousektor op 'e râne fan wichtige feroarings.
Op it stuit (2023) is de diskusje om it stikstofprobleem hinne in hjit ûnderwerp. Natuerherstel en ferbettering fan biodiversiteit krije ek eksplisite oandacht. Bygelyks troch maatregels te nimmen om de natuer te yntegrearjen yn planning- en bouaktiviteiten. Dit jildt net allinich foar lânbou, mar ek foar nijbou en renovaasje fan huzen en bedriuwen, en foar bou- en ûnderhâldswurk yn (iepenbiere) romten. Dit leveret in ekstra bydrage oan it ferbetterjen fan biodiversiteit en it herstellen fan natuerlike wearden. 

Natuer-ynklusive lânbou is in duorsume foarm fan lânbou dy't biodiversiteit op en om 'e pleats brûkt en beskermet. It produseart iten binnen de grinzen fan 'e natuer, it miljeu en de libbensomjouwing. It is ekonomysk rendabel en genietet stipe fan it publyk. It rjochtet him op it ferbetterjen fan biodiversiteit, boaiem- en wetterkwaliteit, de kwaliteit fan it libben en it (kulturele) lânskip.
Foar de fitale en takomstbestindige ûntwikkeling fan plattelânsgebieten is it essinsjeel om oer te gean nei in foarm fan lânbou dy't sawol ekologysk as ekonomysk duorsum is. De sektor hat in takomstperspektyf nedich, ien dat in solide bedriuwsmodel biedt. Dizze oergong moat ek bydrage oan biodiversiteit, it lânskip, dierenwolwêzen, sûn iten en brede publike stipe krije. 

It lânboulânskip en de sektor binne sûn, libbensfetber, konkurrearjend en rendabel op lange termyn. Lânbou dy't lânbasearre en sirkulêr is, draacht hjir oan by.

Foar dielen fan 'e lânbousektor sil it meitsjen fan dizze oergong in enoarme útdaging wêze. Wy sjogge dat ferskate bedriuwen al wichtige foarútgong boekt hawwe. Lanlik, en dus ek yn Opsterlân, sille de kommende jierren in oantal fragen beantwurde wurde moatte, lykas: 

1. Hoe kinne (grutte) lânboubedriuwen transformearje en rendabel bliuwe? 
2. Hoe fiere wy it Nasjonaal Programma Lânlik Gebiet (NPLG), it Frysk Programma Lânlik Gebiet (FPLG) en de ferskate subdossiers dêryn út, lykas stikstof, feangreid, Kaderrichtlijn Wetter (KRW) en boskstrategy? 

De provinsje stimulearret de lânbousektor om oer te gean nei duorsume, natuer-ynklusive en lânbou op it lân. Binnen it Nasjonaal Programma Lânbougebiet wurde hjirfoar beliedsrjochtlinen en byhearrende budzjetten ûntwikkele. Yn har provinsjale miljeufisy wol de provinsje Fryslân derfoar soargje dat de lânbou yn Fryslân yn 2025 sirkulêr, ekologysk en ekonomysk duorsum is.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Troch skaalfoardielen yn 'e lêste desennia is it oantal pleatsen yn Opsterlân flink ôfnommen, en yn 'e lêste 10 jier is it lânbougebiet mei mear as 11% krimpen (sjoch tabel hjirûnder). Derneist is der in foarsichtige tanimming fan it oantal pleatsen mei natuerlik greidlân en it gebiet dêrûnder. Dit liket in foarsichtige stap nei duorsume en natuerlikere lânbou.

Boarne: CBS Statline

De delgong fan biodiversiteit, boaiemdelgong en CO2-útstjit yn it feangreidegebiet, tegearre mei it behâld fan lânskipskwaliteit, meitsje feroarings yn bedriuwsfiering needsaaklik. Bedriuwskontinuïteit is krúsjaal foar agraryske bedriuwen. Undernimmer wol fansels takomstperspektyf en operasjonele betrouberens behâlde.

Lânboubedriuwen meitsje har eigen keuzes yn har operaasjes. Dizze keuzes kinne ûnder oaren opskaling, ôfskaling, biologyske lânbou, ekstinsifikaasje, ferbreding en ferdjipping omfetsje. Natuerlike omstannichheden, lykas wetterstannen en boaiemkwaliteit, wurde hieltyd wichtiger foar bedriuwsfiering. It dielde gebrûk fan lânbougrûn foar wetteropslach en natuerbehear wurdt ek hieltyd wichtiger. De lânbousektor sil feroarings ûndergean as gefolch fan Europeesk en nasjonaal belied. De ferwachting is dat de sektor genôch oanpassingsfermogen sil hawwe foar dizze oergong.  

A en B gearfette

• De lânbou stiet oan it begjin fan in transysje dy't sawol ekologysk as ekonomysk duorsum is.
• Wy stypje dizze oergong nei natuer-ynklusive lânbou.
• Wy ûnderskriuwe en stypje nasjonale en provinsjale beliedsmaatregels en, wêr't se binnen ús jurisdiksje binne, fiere wy se út.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wy stimulearje natuer-ynklusive lânbou.
Tegearre mei de provinsje sette wy ús yn foar natuer-ynklusive lânbou yn Opsterlân, wêr mooglik. De grutste útdaging leit by pleatsen yn of by Natura 2000-gebieten, yn it feangreidegebiet en yn grûnwetterbeskermingsgebieten. 

• Wy tapasse it yninoar ferweven prinsipe: lânbou en natuer moatte mei-inoar ferweefd wêze, net skieden. Wy sykje nei in mienskiplike basis dêr't beide systemen (lânbou en natuer) bloeie.
• De romtlike skaal fan it neistlizzen fan lânbou en natuer moat bepaald wurde yn oerlis mei de belanghawwenden; perseel, bedriuw, gebiet, regio of grutter.

2. Wy leauwe dat it wichtich is dat:

• de kearn fan lânbou is dat it útoefene wurdt as wurk oan en yn in libbend ekosysteem; 
• lânbou wurdt lânbasearre, sirkulêr en enerzjyneutraal;
• lânbou draacht by oan biodiversiteit, lânskip, dierenwolwêzen en sûn iten;
• lânbou belast it miljeu net;
• lânbou hat sosjale stipe;
• lânbou is duorsum ekonomysk rendabel.

3. Wy dogge mei oan it Programma Feanweide fan 'e Friese Turf (2021-2030).
4. Wêr mooglik wurde maatwurk oplossingen makke om de oergong nei natuer-ynklusive lânbou te fasilitearjen.
5. Wy dogge mei oan it Nasjonaal Programma foar Lânbougebieten.

D. Besteande beliedskaders

1. Bestemmingsplan foar it plattelânsgebiet fan 'e gemeente Opsterlân (2014).
2. Grutsk op 'e Romte, Struktuerfyzje foar Lânskip en Kultuerskiednis (2013).
3. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)

E. Hjoeddeiske projekten

Feanweideprogramma 2021-2030; Foarút mei de Fryske Feangreiden.

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume

Doelen (SDG's)

A. Wat is de opdracht?

De kwaliteit fan 'e Nederlânske natuer, en dêrmei de biodiversiteit, nimt al jierren ôf. Dat jildt ek foar Opsterlân. Dit proses keart stadich om, mar in goed herstel is noch net yn sicht. Plant- en bistesoarten ferdwine, en ekosystemen wurde fersteurd troch minsklike aktiviteiten (konsumpsje, fersmoarging, klimaatferoaring, útputting fan natuerlike helpboarnen en natoerreservaten). Dit kin liede ta problemen mei de produksje fan iten, drinkwetterfoarsjenning, boaiemfruchtberens, wetteropslach en koeling. Natuerherstel en ferbettering fan biodiversiteit binne fan it grutste belang.

B. Wat betsjut dat foar Opsterlân?

Wy koesterje it ferskaat oan lânskip en natuergebieten yn Opsterlân. De delgong yn biodiversiteit giet lykwols oer mear as allinnich it ferlies fan natuerlike wearden. It is in oanwizing fan 'e kwaliteit fan ús hiele libbensomjouwing en kin ek in skealik effekt hawwe op ús sûnens en hoe't wy dy belibje. It hat bygelyks ynfloed op 'e feiligens fan foldwaande iten en enerzjy, kwetsberens foar natuerrampen, en tagong ta skjin wetter en grûnstoffen. In lykwichtige biodiversiteit leveret tal fan ekosysteemtsjinsten.

Biodiversiteit, of biologyske ferskaat, is de term dy't brûkt wurdt om de ferskaat oan libben yn in bepaald gebiet te beskriuwen. "Bio" betsjut libben, "ferskaat" betsjut ferskaat of ferskaat. Biodiversiteit omfettet soarten bisten, planten, skimmels en mikro-organismen. It omfettet ek de enoarme genetyske fariaasje binnen dy soarten en de ferskaat oan ekosystemen wêrfan se diel útmeitsje. Biodiversiteit mjit en jout de sûnens fan in ekosysteem oan.

In griene en oantreklike wenomjouwing hat in posityf effekt op ús geastlike sûnens. It kin ek beskerming biede tsjin pleagen, lykas de eikeprosesjerûp.

A en B gearfette

• Biodiversiteit nimt ôf. Dit liedt ta mear problemen as minsken oer it algemien beseffe. Wy sette ús yn foar it ferbetterjen fan biodiversiteit troch it befoarderjen fan natuerherstel en it befoarderjen fan in natuer-ynklusive maatskippij. Binnen de mooglikheden fan elkenien soargje wy derfoar dat skea oan 'e natuer foarkommen wurdt en it potinsjeel dêrfan benut wurdt.

C. Hokker keuzes meitsje wy?

1. Wy wurkje oan dizze útdaging mei de provinsje, it Wetterskip, lânbou, natuerbeskermingsorganisaasjes, lânbehearorganisaasjes (TBO's), lângoeden en oaren. Wy slute ús oan by de Biodiversiteitsaginda fan 'e Provinsje Fryslân.
2. Wy ferheegje bewustwêzen ûnder ynwenners (kommunikaasje, PR) en dogge mei oan de ynspanningen om it bewustwêzen oer de algemiene sûnens te ferheegjen.
3. Wy befoarderje natuer-ynklusyf ûntwerp yn nije ûntwikkelingen. Dit jildt sawol foar de gemeentlike organisaasje as foar de inisjatyfnimmers.
4. Wy leauwe yn it ferweven prinsipe tusken lânbou en natuer (net apart, mar komplementêr). Wy sykje nei in mienskiplike basis dêr't beide systemen (lânbou en natuer) bloeie.
5. Wy fersterkje de ferbining tusken natuer en ekonomy. Wy ûndersykje manieren om ekonomyske ûntwikkeling te ferbinen mei ynvestearrings yn 'e natuer.

D. Besteande beliedskaders

1. Grutsk op 'e Romte, Struktuerfyzje foar Lânskip en Kultuerskiednis (2013).
2. Provinsjale Miljeufisy POVI (2020)
3. Nasjonale Miljeufisy (NOVI) 2020

E. Hjoeddeiske projekten

Biodiversiteitsaginda fan 'e provinsje Fryslân

Dizze opdracht draacht by oan de folgjende Duorsume Untwikkelingsdoelen (SDG's)