1851: Gemeente Opsterlân yn twaen ferdield
Yn Nederlân binne ferskate gemeentelike reorganisaasjes útfierd. Dizze skiednis giet werom nei it begjin fan 'e njoggentjinde iuw. Yn 1851 wiene der 1.209 gemeenten yn Nederlân. Yn 2023 wie dit oantal werombrocht nei 342. In protte reorganisaasjes binne útfierd, benammen sûnt 1970.
Kontoer
De namme Opsterlân ferskynt foar it earst yn 1395 en waard stavere as Upsateraland. It hat in totale oerflakte fan 227,68 km². In protte fan 'e doarpen yn Opsterlân wurde al neamd yn in list út 1315, dy't kapellen neamt. Elk doarp dat in kapel hie, waard neamd yn dy list. In opmerklik skaaimerk fan Opsterlân is dat de gemeentegrinzen ieuwenlang net feroare binne. Op âlde kaarten, bygelyks út 1718 fan Schotanus-Halma, sjogge wy de kontoeren al, dy't itselde binne as hjoed de dei. Yn dy tiid waard in gemeente noch in grietenij neamd. Fan it begjin fan 'e sechstjinde iuw oant 1851 wiene der 30 grietenijen yn Friesland, dy't ûnderbrocht wiene yn 'e eardere distrikten Oostergo, Westergo en Zevenwouden. De krite Opsterlân foel ûnder Zevenwouden, mei de kriten Aengwirden, Doanjewerstâl, Gaasterlân, Haskerlân, Lemsterlân, Ooststellingwerf, Schoterlân, Uteingeradiel en Weststellingwerf. Ferskate fan dizze wiken binne yntusken gearfoege. Op 1 maaie 1798 waard yn Nederlân it begryp gemeente as grûnwetlik begryp ynfierd (Staatsregeling voor het Batavische Volk).
Ûntwerp
Yn 1851 stelde de Gemeentewet in minimum fan 25 kiesrjochthawwende minsken per gemeente fêst, wat doe allinnich jilde foar manlike belestingbetellers. Doe hie Opsterlân 10.440 ynwenners. Yn dat jier waard ek in mooglike opdieling fan 'e gemeente Opsterlân beskôge. Hoewol't de krekte grins ûnbekend is, wie der in winsk om de gemeente yn twa dielen te ferdielen: westlik Opsterlân soe Gorredijk, Langezwaag, Kortezwaag, Luxwolde, Terwispel en Lippenhuizen omfetsje (Nij Beets en Tynje bestienen doe net), mei yn totaal 5.282 ynwenners en Gorredijk as haadplak. Eastlik Opsterlân soe dan Beets, Beetstersweach, Olterterp, Ureterp, Siegerswoude, Duurswoude, Wijnjeterp en Hemrik omfetsje, mei yn totaal 5.057 ynwenners, en Beetstersweach as haadplak. It is opmerklik dat Bakkefean net neamd waard. It dokumint, dat úteinlik in konsept bleau, stelt ek in oantal betingsten fêst.
Grinzen ynstelle
De grinzen fan in gemeente of oare entiteit wiene faak net hiel dúdlik definiearre. Grinsgeskillen wiene yn 'e ôfrûne ieuwen gewoan. Dochs is de grins fan Opsterlân praktysk net feroare. Dat betsjutte net dat der gjin geskillen wiene. Ien fan 'e âldste geskillen fûn plak yn 1508 tusken Bakkefean en it Drintske doarp Een. De ynwenners fan Een ferklearren dat it noch besteande Lânweer, lizzend oan 'e grins tusken it Frysk en Drintske Ryk, de "markscheijdinge" wie tusken Een en Opsterlân. De ierden wâl lei oer de sânrêch en blokkearre de âlde dyk nei Drinte en de stêd Grins. Resten fan dizze dyk binne 200 meter westlik fan it Lânweer noch sichtber as in ferdjippe laan op 'e Allardsoogheide. Ek binnen de gemeente ûntstienen geregeld geskillen oer de lizzing fan in grins op in perseel lân, lykas de byhearrende kaart út 1763 oantoant. Oft it no op lokaal nivo is of oer gruttere gebieten, grinsgeskillen spylje wrâldwiid noch altyd in wichtige rol.
Ofbyldingsgalery
