1851: Gemeente Opsterlân yn twaen ferdield
Yn Nederlân binne ferskate gemeentelike reorganisaasjes útfierd. Dizze skiednis giet werom nei it begjin fan 'e njoggentjinde iuw. Yn 1851 wiene der 1209 gemeenten yn Nederlân. Yn 2023 wie dit werombrocht nei 342. Benammen sûnt 1970 binne in soad reorganisaasjes útfierd.
Kontoer
De namme Opsterlân ferskynt foar it earst yn 1395 en waard stavere as Upsateraland. It hat in totale oerflakte fan 227,68 km². In grut part fan 'e doarpen yn Opsterlân wurde al neamd yn in list út 1315, wêryn't kapellen neamd wurde. Elk doarp dat in kapel hie, waard dêryn neamd. Wat bysûnder is oan Opsterlân is dat de gemeentegrinzen fan Opsterlân al ieuwen itselde binne. Op âlde kaarten, bygelyks út 1718 fan Schotanus-Halma, kinne wy de kontoer al sjen dy't itselde is as no. Yn dy tiid waard in gemeente noch in grietenij neamd. Fan it begjin fan 'e sechstjinde iuw oant 1851 wiene der 30 grietenijen yn Friesland dy't ûnderbrocht wiene yn it eardere goud Oostergo, Westergo en Zevenwouden. De grietenij Opsterlân foel ûnder Zevenwouden, tegearre mei de grietenij Aengwirden, Doanjewerstâl, Gaasterlân, Haskerlân, Lemsterlân, Ooststellingwerf, Schoterlân, Uteingeradiel en Weststellingwerf. In oantal fan dizze binne yntusken gearfoege. Op 1 maaie 1798 waard yn Nederlân it begryp gemeente as grûnwetlik begryp ynfierd (Staatsregeling voor het Bataafsche Volk).
Ûntwerp
Yn 1851 stelde de gemeentewet in minimum fan 25 kiesrjochtige minsken per gemeente as betingst, wat doe allinnich de belestingbetellers wiene. Doe wiene der 10.440 ynwenners yn Opsterlân. Yn dit jier waard ek in mooglike splitsing fan 'e gemeente Opsterlân beskôge. Hoewol wy de krekte grins net witte, wie der in winsk om de gemeente yn twa dielen te ferdielen: westlik Opsterlân soe Gorredijk, Langezwaag, Kortezwaag, Luxwolde, Terwispel en Lippenhuizen (Nij Beets en Tynje bestienen doe net) omfetsje mei yn totaal 5282 ynwenners en Gorredijk as haadplak. Eastlik Opsterlân soe dan Beets, Beetstersweach, Olterterp, Ureterp, Siegerswoude, Duurswoude, Wijnjeterp en Hemrik omfetsje mei yn totaal 5057 ynwenners mei Beetstersweach as haadplak. It is opfallend dat Bakkefean net neamd waard. It dokumint, dat úteinlik in konsept bleau, stelt ek in oantal betingsten fêst.
Grinzen ynstelle
De grinzen fan in gemeente of oare ienheid wiene faak net hiel skerp definiearre. Grinsgeskillen wiene yn 'e ôfrûne ieuwen gewoan. Dochs is de grins fan Opsterlân praktysk itselde bleaun. Dat betsjutte net dat der gjin geskillen wiene. Ien fan 'e âldste geskillen fûn plak yn 1508 tusken Bakkefean en it Drintske doarp Een. De ynwenners fan Een ferklearren dat it noch besteande Lânweer, lizzend oan 'e grins tusken it Frysk en Drint, de 'marckscheijdinge' wie tusken Een en Opsterlân. De ierden wâl lei oer de sânrêch en slút de âlde lânwei nei Drinte en de stêd Grins ôf. Resten fan dizze wei binne 200 meter westlik fan it lânweer noch sichtber as in ferdjippe wei op 'e heide fan Allardsoog. Mar ek binnen de gemeente ûntstienen geregeldwei geskillen oer wêr't in grins op in stik lân lei, lykas de byhearrende kaart út 1763 sjen lit. Oft it no op lokaal nivo is of yn gruttere gebieten, geskillen oer grinzen spylje hjoed de dei noch in wichtige rol yn 'e wrâld.
Ofbyldingsgalery
