1851: Gemeente Opsterlân yn twaen dield
Yn Nederlân binne der ferskate gemeentlike weryndielingen útfierd. Dizze skiednis giet werom oant it begjin fan de njoggentjinde iuw. Yn 1851 bestienen der 1209 gemeenten yn Nederlân. Yn 2023 wie dit werombrocht nei 342. Benammen fan 1970 ôf binne der in soad weryndielingen útfierd.
Kontour
De namme Opsterlân komt as earste foar yn 1395 en waard stavere as Upsateraland. It hat in totaal oerflak fan 227,68 km². In grut part fan de doarpen yn Opsterlân wurde al neamd yn in list út 1315, dêr't kapellen yn opsomd wurde. Elk doarp dat in kapel besiet, waard dêryn neamd. Bysûnder oan Opsterlân is, dat de gemeentegrinzen fan Opsterlân al iuwenlang itselde binne. Op âlde kaarten, bygelyks út 1718 fan Schotanus-Halma, sjogge wy al de kontoer dy't gelyk is oan no. Doe hiet in gemeente noch in gritenij. Fan it begjin fan de sechtjinde iuw oant 1851 wienen der yn Fryslân 30 gritenijen dy't ûnderbrocht wienen yn de eardere gouwen Oostergo, Westergo en Zevenwouden. De gritenij Opsterlân foel ûnder Zevenwouden, tegearre mei de gritenijen Aengwirden, Doniawerstal, Gaasterland, Haskerlân, Lemsterlân, Eaststellingwerf, Schoterlân, Utingeradiel en Weststellingwerf. In oantal dêrfan is ûndertusken gearfoege. Op 1 maaie 1798 waard it begryp gemeente as steatsrjochtlik begryp yntrodusearre yn Nederlân (Staatsregeling voor het Bataafsche Volk).
Untwerp
Yn 1851 stelde de gemeentewet in minimum yn fan 25 kiesgerechtigden per gemeente as foarwaarde, wat doe allinnich de belestingbeteljende manlju wienen. Der wienen doe 10.440 ynwenners yn Opsterlân. Yn dit jier waard der ek sjoen nei in mooglike splitsing fan de gemeente Opsterlân. Hoewol't wy de eksakte grinsbepaling net kenne, wie der sprake fan de winsk om de gemeente op te dielen yn twa dielen: ûnder westlik Opsterlân soenen falle De Gordyk, Langsweagen, Koartsweagen, Lúkswâlde, Terwispel en Lippenhuzen (Nij Beets en De Tynje bestienen noch net) mei yn totaal 5282 ynwenners en as haadplak De Gordyk. Under eastlik Opsterlân soenen dan komme te fallen De Beet, Beetstersweach, Olterterp, Oerterp, Siegerswâlde, Duerswâlde. Wynjewâld en De Himrik mei yn totaal 5057 ynwenners mei as haadplak Beetstersweach. Opfallend is dat Bakkeveen net neamd waard. Yn it dokumint, dat úteinlik in ûntwerp bleaun is, steane boppedat inkele foarwaarden útelkoar set.
grinzen stelle
De grinzen fan in gemeente of oare ienheid wienen faak net hiel skerp steld. Grinsskeel kamen in soad foar de ôfrûne iuwen. Dochs is de grins fan Opsterlân hast itselde bleaun. Dat betsjutte net dat der gjin skeel wienen. Ien fan de âldste skeel spile him ôf yn 1508 tusken Bakkeveen en it Drintske doarp Een. De bewenners fan Een ferklearren dat de noch besteande en op de Frysk-Drintske grins lizzende Landweer de ‘marckscheijdinge’ wie tusken de Een en Opsterlân. De ierden ferdigeningswâl lei dwers oer de sânrêch en slút de âlde lânwei nei Drinte en stêd Grins ôf. Restanten fan dizze wei binne 200 meter westlik fan de landweer noch sichtber as in holle wei op de heide fan Allardsoog. Mar ek binnen de gemeente kamen regelmjittich skeel foar oer wêr't in grins lei op in perseel, sa't bygeande kaart út 1763 oantoant. Oft it no op lokaal nivo of om gruttere gebieten giet, skeel oer grinzen spylje ek no hieltyd in wichtige rol yn de wrâld.
Ofbyldingegalerij
