Begraafplak Gordyk oan de Kerkewal
De Herfoarme Tsjerke fan Gorredijk waard boud yn 1683 en waard oant 1698 mienskiplik bestjoerd troch de tsjerkeried mei Kortezwaag. It tsjerkhôf oan de Kerkewal yn Gorredijk lei eartiids binnen de skâns fan Gorredijk. Om 1830 hinne wie it perseel sawat 2.370 m² grut. De tsjerke en it tsjerkhôf wiene tagonklik fia in paad dat fan Kerkewal ôf liede.
Yn 1818 wiene der sa'n 30 grêven yn 'e tsjerke en 194 op it tsjerkhôf. Der is net folle bekend oer it gebrûk fan it tsjerkhôf yn 'e njoggentjinde iuw. Yn 1864 diene de tsjerkewachters lykwols in oprop oan grêfeigners om har te melden. Dyjingen dy't dat net diene, ferlearen har eigendom. In ferlykbere oprop waard dien yn 1897. Miskien wie der romtegebrek, en besochten se it te meitsjen. Yn 1920 krige de gemeente in fersyk fan "De Laatste Eer" om sa gau mooglik in nij tsjerkhôf oan te lizzen. De gemeenteried bespruts de mooglikheden yn 1924. Yn 1926 waard it nije tsjerkhôf oan 'e Hegedyk iepene, en fan dat momint ôf waard de Kerkewal minder brûkt. Al yn 1929 wie der diskusje oer it sluten fan it tsjerkhôf, mar it duorre tsientallen jierren foardat it eins sluten waard. De lêste begraffenis fûn plak yn 1966.
Fan 1972 ôf fûnen der oerlis plak tusken de gemeente en de tsjerkefâden oer it oernimmen fan 'e tsjerke en it tsjerkhôf. Yn 1975 fregen de tsjerkefâden om it tsjerkhôf mei weromwurkjende krêft te sluten. Yn 1971 waard it tsjerkegebou in ryksmonumint fanwegen de preekstoel en de gevelstiennen. De tsjerke waard yn 1985 sloopt fanwegen syn ferfallen steat. In pear gevelstiennen binne noch yn 'e resten fan 'e gevel te finen. In oare set fan 'e gevelstiennen is pleatst yn 'e Moetingstsjerke fan Gorredijk op Schansburg.
De gemeente Opsterlân waard yn 1985 eigener fan it tsjerkhôf. De tsjerkefâden koenen de restauraasje fan 'e tsjerke net betelje, en se seagen ek gjin reden om it langer te hâlden. De gemeente kocht it lân fan 'e tsjerkefâden foar 13.000 gûne, en de tsjerkefâden betellen de gemeente dit krekte bedrach werom as kompensaasje foar de ûnderhâldskosten fan it tsjerkhôf. De tsjerkefâden betellen ek foar de sloop. De gemeente wie fan doel it lân as in lyts park te brûken.
Yn 'e jierren '90 ûntstiene problemen op it tsjerkhôf troch ferwaarloazing en vandalisme. Doe waard in ynventarisaasje útfierd. Yn 1997 waard in ûndersyk dien nei de mooglikheden om de grêven leech te meitsjen en it tsjerkhôf te sluten. Ferskate oare belanghawwenden, lykas de pleatslike belangegroep, hawwe soargen útsprutsen oer de takomst fan it tsjerkhôf. Ferskate ferfallen grêven waarden fuorthelle, en in bûkehage waard om it terrein plante. De flier yn 'e âlde fûneminten waard opnij ferhurde.
Lokaasje yn it lânskip
Oant de Twadde Wrâldoarloch leine de tsjerke en it tsjerkhôf oan 'e râne fan 'e beboude kom. De efterkant wie noch greidlân. Der waard hieltyd mear boud lâns de Hoofdstraat, mei tunen dy't grinzgen oan it tsjerketerrein. Sûnt de santjinde iuw stie der in rige tichtbefolke bebouwing lâns de Kerkewal, en harren tunen grinzen ek oan it tsjerketerrein. Nei 1945 waarden nije huzen boud oan 'e noard- en noardwestkant, en waarden nije strjitten oanlein: Jan Eisingastrjitte en Loaijerstrjitte. Yn 'e jierren '90 waard ek in oerbleaune hoeke oanlein, wêrtroch't it terrein folslein tusken de bebouwing ynsletten waard.
It terrein is yn it bestimmingsplan Gorredijk Kom oanwiisd as in "Begraafplak" en wurdt omjûn troch de gebouwen oan de Hoofdstraat dy't oanwiisd binne as "Sintrum" en de huzen dy't oanwiisd binne as "Wenplak".
Bou en griene aspekten
Yn it ferline hie it tsjerkhôf mar in pear griene eleminten. Alde foto's litte sjen dat it in plak wie sûnder de griene grins dy't der hjoed de dei is. Oan de yndieling is sûnt 1985 net folle feroare. Oan it paad dat fan Kerkewal nei it tsjerkhôf liedt stiet in mingde hage. Oan 'e ein dêrfan stiet in lindebeam, rjochts fan 'e fûneminten. Eartiids stie hjir ek in konifeer. Ferskate jisken binne ek ferdwûn troch sykte. Der is in oerfloed oan grien om it terrein hinne. It terrein sels is mei gers oanlein; der binne gjin paden tusken de grêven. De omwâling wurdt foarme troch in bûkehage, oan 'e efterkant ûnderbrutsen troch in wâl, dy't in ûnderdiel is fan 'e âlde wâl fan Gorredijk (oerstallige muorre). Op guon plakken binne de grêfstiennen omjûn troch oerwoekere grien. Guon fan 'e oerbliuwsels fan 'e muorre binne ek oerwoekere mei klimop en oare planten.
Typology fan 'e begraffenismûnen
In bysûnder skaaimerk fan it tsjerkhôf binne de bewarre fûneminten en de tsjerkeflier mei syn blauwe grêfstiennen. Dizze âlde grêfstiennen binne yn 'e bestrating ynboud en lykje te missen op har oarspronklike lokaasje. De stiennen binne hast allegear achttjinde-ieusk. In pear grêfstiennen binne sûnt ferdwûn. Troch ferwering binne de oerbleaune grêfstiennen fersliten, wêrtroch't se lestich te lêzen binne. Se binne lykwols opnommen yn 'e Friese memorabilia-database troch Hessel de Walle. Hjir kinne jo de âlde teksten op 'e stiennen noch lêze.
It tsjerkhôf stie eartiids tichtbefolke mei grêfstiennen. In pear dêrfan binne der noch. Wat der oer is, is yn goede steat. Fierder wiene in protte fan 'e rjochtmjittige easkers oant koartlyn bekend. De grêfstiennen binne in goede fertsjintwurdiging fan 'e njoggentjinde en iere tweintichste-ieuske begraffeniskultuer yn Friesland. De measten binne makke fan blauwe stien. De graniten grêfstiennen út 'e tweintichste ieu binne benammen nijsgjirrich. It tsjerkhôf hat in moaie kolleksje grêfstiennen dy't wichtich binne foar de skiednis fan Gorredijk fanwegen har ûntwerp, symbolyk, materiaal, of de neamde minsken.
