Begraafplaats Gorredijk aan de Kerkewal
De Herfoarme Tsjerke fan Gorredijk waard boud yn 1683 en foel oant 1698 ûnder in mienskiplike tsjerkeried mei Kortezwaag. It tsjerkhôf oan de Kerkewal yn Gorredijk lei eartiids binnen de skâns fan Gorredijk. Om 1830 hinne besloech it perseel sawat 2.370 m². De tsjerke en it tsjerkhôf wiene tagonklik fia in paad dat fan de Kerkewal ôf rûn.
Yn 1818 wiene der sa'n 30 grêven yn 'e tsjerke en 194 op it tsjerkhôf. Der is net folle bekend oer it gebrûk fan it tsjerkhôf yn 'e njoggentjinde iuw. De tsjerkewachters diene lykwols yn 1864 in oprop oan 'e eigners fan grêven om har te melden. Dyjingen dy't dat net diene, ferlearen har eigendom. In ferlykbere oprop waard dien yn 1897. Miskien wie der romtegebrek en besochten se romte te meitsjen. Yn 1920 krige de gemeente in fersyk fan "De Laatste Eer" om sa gau mooglik in nij tsjerkhôf oan te lizzen. De gemeenteried bespruts de mooglikheden hjirfoar yn 1924. Yn 1926 waard it nije tsjerkhôf oan 'e Hegedyk yn gebrûk nommen en fan dat momint ôf waard de Kerkewal minder brûkt. Al yn 1929 waard der praat oer it sluten fan it tsjerkhôf, mar de sluting wie noch tsientallen jierren fuort. De lêste begraffenis wie yn 1966.
Fan 1972 ôf wiene der oerlis tusken de gemeente en tsjerkefâden oer de oernimming fan 'e tsjerke en it tsjerkhôf. Yn 1975 fregen de tsjerkefâden om it tsjerkhôf mei weromwurkjende krêft te sluten. Yn 1971 waard it tsjerkegebou in ryksmonumint fanwegen de preekstoel en de gevelstiennen. De tsjerke waard yn 1985 sloopt fanwegen syn ferfallen steat. Der binne noch in pear gevelstiennen yn 'e rest fan 'e foargevel. In oar diel fan 'e gevelstiennen hat in plak krigen yn 'e Ontmoetingskerk fan Gorredijk oan 'e Schansburg.
De gemeente Opsterlân waard yn 1985 eigener fan it tsjerkhôf. De tsjerkeried koe it restaurearjen fan 'e tsjerke net betelje en der wie gjin reden om de tsjerke langer te hâlden. De gemeente kocht it terrein fan 'e tsjerkeried foar 13.000 gûne en de tsjerkeried betelle krekt dit bedrach werom oan 'e gemeente as kompensaasje foar de ûnderhâldskosten fan it tsjerkhôf. De tsjerkeried betelle ek foar de sloop. It plan fan 'e gemeente wie om it terrein as park te brûken.
Yn 'e jierren njoggentich fan 'e tweintichste iuw ûntstiene problemen op it tsjerkhôf troch ferwaarloazing en vandalisme. Doe waard in ynventarisaasje makke. Yn 1997 waard ûndersyk dien nei de mooglikheden om de grêven leech te meitsjen en it tsjerkhôf te sluten. Ferskate oare belanghawwenden, lykas Plaatselijk Belang, makken har soargen oer it fuortbestean fan it tsjerkhôf. In pear ferfallen grêven waarden fuorthelle en in bûkehage waard om it terrein hinne plante. De flier dy't binnen de âlde fûneminten lei, waard opnij ferhurde.
Lokaasje yn it lânskip
Oant de Twadde Wrâldoarloch leine de tsjerke en it tsjerkhôf oan 'e râne fan 'e beboude kom. De efterkant wie noch greidlân. Der waard hieltyd mear boud lâns de Hoofdstraat, wêrfan de tunen oan it tsjerkeperseel grinzen. Sûnt de santjinde iuw wie der in rige tichtbeboude gebieten lâns de Kerkewal, harren tunen grinzen ek oan it tsjerkeperseel. Nei 1945 waarden nije huzen boud oan 'e noard- en noardwestkant en waarden nije strjitten oanlein: de Jan Eisingastrjitte en de Loaijerstrjitte. In hoeke dy't iepen bleaun wie, waard yn 'e jierren njoggentich ek beboud, sadat it terrein folslein tusken de gebouwen kaam te lizzen.
It terrein is yn it bestimmingsplan Gorredijk Kom oanwiisd as in "Begraafplak" en wurdt omjûn troch de gebouwen oan 'e Hoofdstraat dy't oanwiisd binne as "Sintrum" en de wenten dy't oanwiisd binne as "Wenplak".
Bou en griene aspekten
Yn it ferline hie it tsjerkhôf mar in pear griene eleminten. Alde foto's litte sjen dat it in terrein wie sûnder griene grinzen lykas no it gefal is. Nei 1985 is der net folle feroare yn 'e yndieling. Oan it paad dat fan 'e Kerkewal nei it tsjerkhôf liedt, stiet in mingde hage. Oan 'e ein dêrfan stiet in lindebeam, rjochts fan 'e fûneminten. Yn it ferline stie hjir ek in konifear. Ek guon essen binne ferdwûn troch sykte. Der is in soad grien om it terrein hinne. It terrein sels bestiet út gers, der binne gjin paden tusken de grêven. De skutting wurdt foarme troch in bûkehage, dy't oan 'e efterkant ûnderbrutsen wurdt troch in wâl, dy't in part foarstelt fan 'e âlde wâl (skanse) fan Gorredijk. Op guon plakken binne de grêfmonuminten omjûn troch oerwoekere grien. In part fan 'e muorreresten is ek oerwoekere mei klimop en oare planten.
Typology fan 'e grêfmonuminten
In bysûnder ûnderdiel fan it tsjerkhôf binne de bewarre fûneminten en de tsjerkeflier mei hurdstiennen grêfstiennen. Dizze âlde grêfstiennen binne yn 'e bestrating ynboud en lykje net mear op har eardere plak te wêzen. De stiennen binne hast allegear achttjinde-ieusk. Yn 'e tuskentiid binne ek guon grêfstiennen ferdwûn. Troch waarsomstannichheden binne de grêfstiennen dy't noch oanwêzich binne ferwaarre, wêrtroch't se lestich te lêzen binne. Se binne lykwols opnommen yn 'e Friese memorabilia-database troch Hessel de Walle. Hjir kinne jo de âlde teksten op 'e stiennen noch lêze.
Yn it ferline wie it tsjerkhôf tige tichtbefolke mei grêfstiennen. In oerbliuwsel hjirfan is oerbleaun. Wat der noch is, is yn goede steat. Ek binne koartlyn in protte oanspraakmakkers bekend. De grêfmonuminten binne in goede fertsjintwurdiging fan 'e njoggentjinde en iere tweintichste iuwske grêfkultuer yn Friesland. It grutste part bestiet út blauwe stien. Ut 'e tweintichste iuw binne benammen de graniten grêfmonuminten nijsgjirrich. It tsjerkhôf hat in moai oantal grêfstiennen dy't wichtich binne foar de skiednis fan Gorredijk fanwegen har ûntwerp, symbolyk, materiaal of fanwegen de neamde persoanen.
