Nije bieten
Nij Beets hjitte eartiids Nieuwbeets. De oarsprong fan Nij Beets is ferbûn mei Oud Beets. Oud Beets leit op in hegere sânrêch, dêr't letter ek Beetstersweach op ûntwikkele is. Lange tiid wie Oud Beets wichtiger as Beetstersweach. Yn 1831 waard in nije dyk oanlein fan Oud Beets yn westlike rjochting. Dizze dyk, de Nieuwe Leppedyk, rûn troch de legere greiden en heafjilden en ferfolle ek in rol as dyk tsjin wetter. Op de krusing fan de Leppedyk en de nij oanleine Skipsloot ûntstie bebouwing as gefolch fan de turfwinningsaktiviteiten. Nei de turfwinning waard it gebiet ynpoldere, wat nije bewenners oanluts.
Omdat it te fier wie foar de turfarbeiders om nei in swiere wurkwike de tsjerke yn Oud Beets te besykjen, en dêr yn 'e kjeld in tsjerketsjinst by te wenjen (dêr wie gjin ferwaarming), besleat de dûmny fan Nij Beets syn eigen tsjerke te stiftsjen, It Houten Himeltsje. Dizze tsjerke stie ek wol bekend as de snerttsjerke: om minsken oan te lûken en te behâlden, waard snert betsjinne. It doarp groeide en wreide him benammen út oan 'e eastkant fan 'e Skipsloot. Yn 1908 waard in herfoarme tsjerke boud en yn 1917 in herfoarme tsjerke. Ein 1919 fregen fiif buertferienings de gemeente om in begraafplak oan te lizzen. Yn 'e jierren 1950 waard Nij Beets in selsstannich doarp en waarden alle strjitnammen feroare yn it Frysk. De namme Nieuw Beets feroare yn Nij Beets.
Gemeentebegraafplak Nij Beets
In foarstel foar de oankeap fan ferskate kavels waard mei de oanfraach fan 'e buertferienings ferstjoerd. Yn 1920 begûnen de earste wurkaktiviteiten yn 'e wurkgelegenheidsskeppingsregeling. It ûntwerp fan it tsjerkhôf fan Nij Beets is ienfâldich, sober en funksjoneel. It is in heger, rjochthoekich kavel omjûn troch in bûkehage. Yn 'e sechstjin kavels op it orizjinele ûntwerp leine de grêven noch ticht byinoar. It ûntwerp foar it lykhûs en it begraffenishûs wie ek ienfâldich. It bakstiennen gebou mei in sealdak mei pannen hat in opmerklik djippe fundearring. Healwei 1921 wie de buert lâns it tsjerkhôf ôfmakke en waard it terrein genôch ferhege. In smei-izeren poarte waard by de yngong pleatst tusken stevige bakstiennen pylders. Yn 1922 waard in deagraver oansteld en waard it tsjerkhôf yn gebrûk nommen.
Yn 1923 kaam de feriening foar buerten yn Nij Beets wer by de gemeente. Dizze kear mei it fersyk om in opslachplak te bouwen foar de lykwein. It koetshûs waard boud yn it line mei de yngong en hie in ferlykbere arsjitektuer as it lykhûs. It reiden dak wie opfallend. Oan 'e foarkant waard in dûbele doar makke. Yn 2014 waard it reiden dak ferfongen troch in tegeldak. In fersyk foar de bou fan in klokketoer yn 1924 waard troch de gemeente ôfwiisd.
Yn 1957 die de direkteur fan gemeentlike wurken in foarstel om it tsjerkhôf te ferbetterjen. Smelle paden waarden oanlein efter de grêfstiennen en wierskynlik waarden ek guon fan 'e paden fuorthelle. De sechstjin lytsere grêfplakken foarmen doe fjouwer gruttere plakken. Yn 1962 waard it lêste diel fan 'e tagongswei ferbrede, sadat auto's makliker by de yngong omdraaie koene. De ienige útwreiding fan it tsjerkhôf wie in stripe lân efter it koetshûs, dat no brûkt wurdt foar bernegrêven en letter ek foar urnegrêven.
Lokaasje yn it lânskip
It tsjerkhôf is nea útwreide en hat dêrom noch de oarspronklike grutte fan sawat 4.500 m². De omjouwing is noch te fergelykjen mei de bouperioade. It tsjerkhôf leit efteryn tusken de greiden, sawat 120 meter fan 'e haadwei. Der binne brede sleatten om it tsjerkhôf hinne. De Kerkhofswyk liket yn 'e jierren '90 smeller makke te wêzen. Allinnich it diel lâns it tsjerkhôf oant de dyk is noch yn syn oarspronklike steat.
De lokaasje midden yn it polderlânskip is net unyk yn Friesland, mar it jout wol in karakteristyk byld. Fan alle gemeentlike begraafplakken yn Opsterlân hat dit begraafplak it measte fan syn stedske ûntwikkelingsomjouwing bewarre. It begraafplak makket diel út fan it Bestimmingsplan Lânlik Gebiet en hat de oantsjutting "Begraafplak". De perselen deromhinne hawwe in agraryske oantsjutting.
Bou en griene aspekten
It tsjerkhôf is te berikken fia in ferhurde tagongswei. It tsjerkhôf is omjûn troch in orizjinele bûkehage fan sawat 2 meter heech. De bûkehage is in wichtich elemint: it is mear as in ieu âld en soarget foar privacy en ôfgrinzing. Yn it ferline stiene op 'e hoeken wylgenbeammen, dy't in definiearjend skaaimerk wiene. Dizze beammen binne ferdwûn troch leeftyd en ferswakking en binne ferfongen. In wylgenbeam mei in rûne bank is yn 'e midden fan it fjild pleatst. Lange tiid stiene der ek grutte beammen efter de hage, mar dy wiene oan it begjin fan 'e ienentweintichste ieu foar in grut part ferdwûn. De lêste beammen efter it mortuarium ferdwûnen yn 2022. Lange tiid wie der wat mingd grien efter de hage, mar dit is de lêste jierren ferfongen en binne der nije beammen plante. Binnen de bûkehage, om it grêffjild sels hinne, rint in skelpepaad. It grêffjild is ferdield yn fjouwer gebieten. Grêven lizze yn it gers. De âlde paden en yndieling binne noch te werkennen, om't de paden net brûkt waarden foar begraffenissen. De orizjinele yndieling is amper feroare. It sobere ûntwerp is hast wer sa't it eartiids wie, hoewol de eardere paden oerwoekere binne mei gers. Der binne minder griene eleminten.
Typology fan 'e grêfmonuminten
Der binne grêfmonuminten út ferskate perioaden, dy't wichtich binne om te behâlden út kultuerhistoarysk eachpunt. De âldste grêfmonuminten datearje út 'e iere perioade, om 1925 hinne. It grêfmonumint fan feehâlder Theunis H. van der Mei is de âldste ferwizing nei in begraffenis op it tsjerkhôf, hoewol syn grêfmonumint fan lettere datum liket te wêzen. Der binne ek grêfmonuminten dy't passe yn 'e njoggentjinde-ieuske grêfkultuer. In nijsgjirrich skaaimerk fan 'e âldere stiennen is de fermelding fan 'e berteplakken, dy't de oarsprong fan 'e bewenners sjen lit. Guon grêven hawwe in smei-izeren poarte, lykas dy fan Egbert Vaartjes. In oare smei-izeren poarte is te finen op 'e grêven fan 'e famylje Hoekstra-Duhoux. Dizze waard makke nei de Twadde Wrâldoarloch.
De oare grêfstiennen op it tsjerkhôf litte dúdlik de ûntwikkeling fan 'e grêfkultuer sjen. Guon grêfstiennen binne makke fan keunststien mei tekstplaten fan marbrit. Der binne ek in pear graniten grêfstiennen út 'e jierren 1950. It is opfallend dat jongere grêfmonuminten troch de âldere hinne pleatst binne. Dit skept in mingd byld. Yn 'e takomst kinne dizze jongere, benammen de bredere grêfstiennen, it karakter fan 'e âldere stiennen ferdwine litte. Der is in dúdlike ferskowing fan solitaire grêfstiennen nei bredere grêfmonuminten op twa grêven mei in dekstien, tegels of plaat op it grêf. Qua symbolyk wurdt de palmtak faak sjoen, mar der binne ek âldere symboalen te sjen, benammen op 'e âldere grêfmonuminten. It tsjerkhôf lit in grêfkultuer sjen dy't in hiele ieu omfiemet.
De twa gebouwen binne wichtich om't se ta de âldere gebouwen fan Nij Beets hearre en, benammen it koetshûs, in útdrukking binne fan in deadekultuer yn 'e earste helte fan 'e tweintichste iuw. Foar Nij Beets hat it tsjerkhôf in grutte histoaryske wearde, fanwegen de âldere grêfmonuminten en ek fanwegen de genealogyske betsjutting fan 'e begroevenen.
It tsjerkhôf lit dúdlik sjen dat de ynwenners fan 'e doarpen tichtby wennen, mar ek fan fierder fuort kamen om hjir in nij libben op te bouwen.
