17. Mattheüstsjerke

Langsweagen hie al yn 1315 in kapel. Dizze kapel wie oarspronklik wijd oan de Hillige Mattheus. It midsieuske tsjerkje dat der doe stie hie gjin toer. Yn de achttjinde iuw wie Langsweagen it rykste doarp fan Opsterlân, en de midsieuske tsjerke stiek skril ôf by de fraaie wenten yn it doarp. Yn 1781 waard besletten de âlde tsjerke ôf te brekken en te ferfangen troch in nij tsjerkegebou. De Mattheustsjerke is in ienfâldich útfierd tsjerkegebou út 1781-1782. Rûnom de tsjerke leit in tsjerkhôf. 

De ienbeukige sealtsjerke mei trijesidige koarsluting hat oan de noard- en súdkant trije rûnbôgefinsters. Yn it muorre wurk tusken de finsters binne lisenen útsparre. De tsjerke hat in ungelede fjouwerkante toer mei achtkantige spits dy't goeddiels yn it skip opnommen is. Boppe-oan yn de toer binne oan alle fjouwer kanten twa galmgatten oanbrocht. 

It torenuurwerk út 1923 is meganysk, makke troch Van Bergen út Midwolda (nr. 1236). De tsjerke hie oant 1943 twa luidklokken út 1763 fan Pieter Seest út Amsterdam, dy't troch de Dútske besetters yn beslach binne nommen. Yn 1948 krige de toer in nije klok dy't getten wie troch firma Eijsbouts yn Asten. 

De wizerplaten fan it oerwurk binne net op de toeremuorre fêstmakke, mar iepen op it fjouwerkant konstruearre. De wynfaan op de toer ferbyldet in hynder. Ek op it eastlike útein fan de nok fan it dak stiet in wynfaan dy't in hoanne ôfbyldet. De tsjerke is oan de súd- en eastside ferfraaid mei in brede listgoate. Oan de noardside ûntbrekt dizze: hjir is in ienfâldige goate sûnder list oanbrocht. 

De tsjerke krige yn 1782 brânskildere ramen, mar dizze binne yn de rin fan de tiid ferlern gien. 

De tsjerke is restaurearre yn 1927, 1960 en 1992-1993, wêrby't foaral it ynterieur oanpast waard. Yn 1927 waard op it tonferwulft kleurde banen skildere. Der waarden nije doarren makke en it timmer- en skilderwurk waard wersteld. Under de houten flier waarden inkele grêfsarken fûn yn in oare âldere flier, dy't noch hearde ta de foargonger fan de hjoeddeiske tsjerke. Dizze grêfsarken, ôfkomstich út de santjinde en achttjinde ieu, waarden rjochtop tsjin de binnenmuorren en yn it portaal pleatst. Ek waarden der glês-yn-lead ramen oanbrocht. 

Yn 1960 waard der opnij in restauraasje útfierd. De oarspronklike banken waarden ferfongen troch de hjoeddeistige tsjerkeriedsbanken en stuollen. De preekstoel mei achterskot en klankboerd bleau bewarre en is it iennichste wat noch oerbleaun is út de tiid dat de tsjerke boud waard. De preekstoel is ryk fersierd mei houtsnijwurk, útfierd troch Jacob Zwaluw út Ljouwert. De trije allegoryske froufiguren symbolisearje hope, leauwe en leafde. Mooglik jout de frouljusfiguer mei de wet op it Alde Testamint en de figuer mei de hoekstien en it boek op it Nije Testamint. Op de hoekstilen steane ek in grut tal ôfbyldingen: in sikkel, skop, korenaren, in medaljon mei hynder, pylken, fûgels, in net en fisken en medaljon mei sinne. De achttjinde-iuwske lêspult hat in stipe yn de foarm fan in earn. De trep hat iepenwurke ballusters en is yn Louis XVI-styl ferfardige.  

De oargelkas en it front binne fan H. Knipscheer út 1866. Knipscheer brûkte in âld fjouwerfoets-front dat oan werskanten útwreide waard. It hjoeddeiske oargel is boud troch Bakker en Timmenga yn 1901 en hearde oant 1993 ta de grifformearde tsjerke fan Gaast. Yn 1993 is it oerpleatst nei Langsweagen.