17. Sint-Mattéustsjerke

Langezwaag hie al in kapel yn 1315. Dizze kapel wie oarspronklik wijd oan Sint Mattéus. De midsiuwske tsjerke dy't dêr doe stie hie gjin toer. Yn 'e achttjinde iuw wie Langezwaag it rykste doarp fan Opsterlân, en de midsiuwske tsjerke stie yn skerp kontrast mei de moaie huzen yn it doarp. Yn 1781 waard besletten om de âlde tsjerke te slopen en te ferfangen troch in nij tsjerkegebou. De Mattéustsjerke is in ienfâldich tsjerkegebou út 1781-1782. Der is in tsjerkhôf om 'e tsjerke hinne. 

De ienskipige halltsjerke mei trijesidige koarôfsluting hat trije rûnbôgefinsters oan 'e noard- en súdkant. Lesenen binne yn it mitselwurk tusken de finsters litten. De tsjerke hat in ûnartikulearre fjouwerkante toer mei in achthoekige spits dy't foar in grut part yn it skip ynboud is. Boppe-op 'e toer binne oan alle fjouwer kanten twa lûdgatten makke. 

De toerklok út 1923 is meganysk, makke troch Van Bergen út Midwolda (nr. 1236). Oant 1943 hie de tsjerke twa slingerklokken út 1763 fan Pieter Seest út Amsterdam, dy't yn beslach naam waarden troch de Dútske besetters. Yn 1948 krige de toer in nije klok getten troch it bedriuw Eijsbouts yn Asten. 

De klokgesichten binne net oan 'e toermuorre fêstmakke, mar binne iepenlik op it plein boud. De waarwizer op 'e toer stelt in hynder foar. Der is ek in waarwizer oan 'e eastlike ein fan 'e daknok, dy't in hoanne foarstelt. De tsjerke is fersierd mei in brede listgoate oan 'e súd- en eastkant. Dizze ûntbrekt oan 'e noardkant: hjir is in ienfâldige goate sûnder listwurk oanbrocht. 

De tsjerke krige yn 1782 glês-yn-lead ramen, mar dy binne yn 'e rin fan 'e tiid ferlern gien. 

De tsjerke waard restaurearre yn 1927, 1960 en 1992-1993, wêrby't it ynterieur benammen oanpast waard. Yn 1927 waarden kleurige strepen op it tonferwulft skildere. Nije doarren waarden makke en it timmerwurk en skilderwurk waarden restaurearre. Under de houten flier waarden ferskate grêfstiennen fûn yn in oare âldere ferdjipping, dy't hearde ta de foargonger fan 'e hjoeddeiske tsjerke. Dizze grêfstiennen, út 'e santjinde en achttjinde iuw, waarden rjochtop tsjin 'e binnenmuorren en yn it portaal pleatst. Der waarden ek brânskildere ramen pleatst. 

Yn 1960 waard in oare restauraasje útfierd. De orizjinele tsjerkebanken waarden ferfongen troch de hjoeddeiske tsjerkeriedsbanken en stuollen. De preekstoel mei eftermuorre en klankboerd is bewarre bleaun en is it iennichste dat oerbleaun is út 'e tiid dat de tsjerke boud waard. De preekstoel is ryk fersierd mei houtsnijwurk, makke troch Jacob Zwaluw út Leeuwarden. De trije allegoryske frouljusfigueren symbolisearje hope, leauwe en leafde. Mooglik ferwiist de frouljusfiguer mei de wet nei it Alde Testamint en de figuer mei de hoekstien en it boek nei it Nije Testamint. De hoekepalen hawwe ek in grut tal ôfbyldings: in sikkel, in skeppe, nôtieren, in medaljon mei in hynder, pylken, fûgels, in net en fisk en in medaljon mei in sinne. De achttjinde-ieuske lêsstoel hat in stipe yn 'e foarm fan in earn. De trep hat iepenwurke balusters en is makke yn Loadewyk XVI-styl.  

De oargelkast en it front binne fan H. Knipscheer út 1866. Knipscheer brûkte in âlde front fan fjouwer foet dy't oan beide kanten útwreide waard. It hjoeddeiske oargel waard yn 1901 boud troch Bakker en Timmenga en hearde oant 1993 ta de herfoarme tsjerke fan Gaast. Yn 1993 waard it nei Langezwaag ferpleatst.