1825: De Floed
Dit jier is it 200 jier lyn dat Friesland in grutte oerstreaming hie.
Troch de ieuwen hinne is de provinsje troffen troch ferskate grutte stoarmen, dy't ta oerstreamingen laat hawwe. Guon earder bekende oerstreamingen dy't Friesland troffen hawwe, wiene de Sint-Julianafloed (1164), de stoarmfloeden fan 1248, de stoarmfloed fan 1703 en de Krystfloed fan 1717. De hiele njoggentjinde iuw hawwe de lege feanfjilden in soad te lijen hân fan oerstreamingen.
Grutte skea mei in protte slachtoffers
De stoarmfloed fan 1825, feroarsake troch in noardwestlike stoarm yn kombinaasje mei springtij, heech binnenwetter en min ûnderhâlden diken, fûn plak tusken 3 en 5 febrewaris en feroarsake grutte skea lâns de Nederlânske, Dútske en Deenske Waadkusten. Yn totaal kamen sawat 800 minsken om it libben. Yn 'e provinsjes Grinslân, Friesland, Oerisel, Gelderlân, Utert en Hollân kamen slimme dykbrekken foar. 379 minsken kamen om it libben, wêrfan 17 yn Friesland. Dykbrekken by Lemsterlân en Skoatersyl soargen derfoar dat hast de hiele súdlike helte fan 'e provinsje en de feangebieten ûnder wetter stiene.
Situaasje Opsterlân
Yn it boek Histoarysk Tafereel fan 'e Floed yn Friesland. (Ljouwert 1826) Fan J. van Leeuwen krije wy in yndruk fan 'e situaasje yn Opsterlân yn 1825. Hoewol't der gjin deaden yn Opsterlân foelen, wie de skea enoarm. In protte huzen en pleatsen waarden fernield.
"It fee wie yn it wetter en waard by it hynder yn Langezwaag by kunde ûnderbrocht. Hoe heech it wetter stie, blykt út it feit dat it 10 oant 20 palmbeammen boppe de slûzen yn Gorredijk stie!"
De neisleep fan 'e oerstreamingsramp
Grutte oantallen bisten ferdronken en in protte minsken waarden siik en stoaren, troch fersmoarge drinkwetter en sykten lykas malaria en cholera. It turf dat opslein wie, gie ek ferlern. Nei't it wetter sakke wie, waard dúdlik dat de gersfjilden fan 'e blauwe gersfjilden ferrotte wiene en bedutsen wiene mei in laach slyk. Dêrtroch joech it lân de earste 10 jier neat op. Der ûntstie in soad sâlt turf, wêrtroch't it turf bruts en minder opsmiet. De wurkjende befolking rekke yn grutte earmoede, de libbenskosten wiene heech. Jild wie krap en de belestingen wiene skokkend heech, diels as gefolch fan it Napoleontyske bewâld. De ferkeap fan ûnreplik guod joech ek neat op. Yn Langezwaag waard in útgong efter in pleats ferkocht foar 2 pûn tabak. Tabak wie populêr en djoer yn dy tiid. Lanlik waarden kollekten en helpaksjes opset. Yn Opsterlân waarden 2.767 gûne ynsammele foar de behoeftigen.
Ofbyldingsgalery
