Ferdwûne tsjerken
Troch de iuwen hinne binne tal fan tsjerkegebouwen yn Nederlân ôfbrutsen of ferdwûn, ek yn gemeente Opsterlân. Yn Opsterlân ha minstens 15 midsieuske tsjerken stien, sa docht bliken út de kapellenlist fan 1315.
Fan de midsieuske tsjerken binne allinnich de Petruskerk yn Oerterp, de Sint Hippolytustsjerke fan Olterterp en de Sint Janskerk fan Duerswâlde noch bewarre bleaun. Fan guon fan de ferdwûne tsjerken binne lykwols wol spoaren oerbleaun. Dizze binne soms ûnsichtber foar de bûtenwrâld, lykas in werbrûkte fûnemint ûnder in tsjerkegebou, mar yn inkelde gefallen ek krekt hiel sichtber, lykas tufstiennen dy't ferwurke binne yn de bûtenmuorren.
Boumaterialen of fûneminten fan stiennen tsjerken waarden regelmjittich werbrûkt foar in nij tsjerkegebou. Inkele foarbylden hjirfan binne de Wite Tsjerke oan de Binnenwei yn Hemrik, de Sint Martenstsjerke fan Beetstersweach en de tsjerke fan Wynjeterp oan de Tsjerkereed yn Wynjewâld. De achttjinde-iuwske Wite Tsjerke is foar in part opset op de âldere fûneminten fan in eardere, oan Sint Andreas wijde midsiuwske tsjerke dy't op deselde lokaasje stie. Yn de tsjerkemuorren binne boppedat kleastermoppen oantroffen fan in mooglike foargonger. Op de tsjerkeheuvel fan Wynjeterp hawwe twa opienfolgjende tsjerken stien. De hjoeddeiske tsjerke fan Wynjeterp, boud yn 1778, waard optrokken út stiennen dy't ôfkomstich wiene fan de âldere tsjerke. Ek de noch besteande letgoatyske fyftjinde-iuwske tsjerke fan Duerswâlde waard boud mei âldere kleastermoppen, wêrfan't de komôf net hielendal wis is.
Yn de fisy religieus erfgoed en op de ûndersteande kaart stiet in oersjoch fan alle tsjerken dy't de lêste 150 jier ferdwûn binne.
